Month: August 2016

Bugün petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olma ihtimali ile ilgili ilginç analizler vardı. Fakat böyle bir gelecek görünümü OPEC ülkelerini daha çok paniğe sevk edebilir. Venezüella ile ilgili ABD think tankları uyarıcı raporlar yayınlıyor. İşin ilginç yanı Venezüella hafif petrol alıp, kendi petrolü ile karıştırıp satıyor. Fiyatların düşük gideceği ne kadar kalıcı bir ruh haline dönüşürse, petrol üreticisi ülkelerde sorunların ortaya çıkma ihtimali artar. Eğer Çin talebinin ne kadarı stokları doldurmak için olduğu netleşemezse, Çin’de talep artışı da net olarak söylenemez.

Bilgiler

Bugünden itibaren Cuma’ya kadar Gazprom ikinci defa Kuzey Avrupa için doğal gaz satış ihalesi yapacak. 31 Ekim- 31 Mart arası için 3 milyar m3’lük bir hacim için ihaleye çıkacak Gazprom, Greifswald, Gaspool, Olbernhau ve Avusturya’da Baumgarten ve Arnoldstein hubları teslim olarak sunacak. Şu sıralar petrol endeksli fiyat piyasa fiyatlarından daha düşük.

1.2 trilyon $’lık varlık yöneten 3 ana sigorta şirketi, önümüzdeki G20 zirvesi öncesi G20 ülkelerinden fosil yakıt sübvansiyonlarını kaldırmalarını istediler. Bir rapora göre eğer 2010’da fosil yakıt sübvansiyonları olmasa emisyonlar %46 daha düşük olurmuş.

JPMorgan, Çin 2016 ortasına kadar 400 milyon varil depolama yaptığını, yılın ilk yarısında günde ortalama 1.2 mv/g ile depoları doldurduğunu iddia etti. EnergyAspects ise 400bin v/g ile depolarını doldurduğunu iddia ediyor. Energy Aspects 300bin v/g ile yılın ikinci yarısında stok için alımların devam edeceğini iddia etmiş. Çin’in 2020’ye kadar 100 günlük acil stok hedefi var.

2015’te sadece 2.7 milyar varillik yeni petrol rezervi bulundu. Bu 1947’den beri en düşük rakam.

National Grid UK Genel Müdürü Bayan Nicola Shaw, “akıllı enerji” devriminin İngiltere’de elektrik kesintilerini engellemeye yardımcı olacağını söylemiş. Örnekler: Marriott Otelleri, pik talepte klima sistemini geçici kapatan kontratı var ve tüketici bunu fark edemiyor. Sharp, evdeki pillerin şebekeye geri elektrik vermesine çalışıyor. Heathrow havalimanı yakınındaki asfalt(bitümen) depolarında da benzer ısıtma-durma süreçleri uygulanıyor.

Türkmenistan, doğal gazda Avrupa pazarına girme isteğini Almanya da yineledi.30 Ağustos’taki konferansta Socar Başkan yardımcısı Khoshbakht Yusifzade “Bizim Hazar denizinin ortasına kadar uzanan boru hatlarımız var, bu da Türkmenistandan çok az bir uzaklıkta” dedi. Serdar-Kepez sorunu da var, ama asıl soru yatırımı kim karşılayacak?

Kıbrıs doğalgazının Mısır’a boru hattı ile iletilebilmesine dair bir anlaşma imzalandı.

İstatistik

Dünyadaki suyun sadece %0.5’i insan tüketimi için uygun

2030’da McKinsey&Co’ya göre su talebi arzını %40 geçecek

Tarım, küresel su tüketiminin %90’ının sebebi

Dünyada 650 milyon insanın güvenli su kaynaklarına erişimi yok

IMF’ye göre her sene fosil yakıt sübvansiyonlarına 5.3 trilyon $ harcanıyor.

G20 ülkeleri her sene bu sübvansiyonlara 444 milyar $harcıyor. Devlet KİT’lerinin harcaması 286 milyar $, kamu finansmanı 88 milyar $ ve ulusal sübvansiyonlar 70 milyar $.

Geçtiğimiz sene Türkmenistan İran’a 7.2 milyar m3, Çin’e de 27.7 milyar m3 gaz sattı.

Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan doğalgaz boru hattı 1680 km, 33 milyar m3/yıl ve 10 milyar $’a mal olması bekleniyor.

Dergi Özeti

IAEE Enerji Forum mutlaka okunması gereken yayınlardan, Neden? Dünyada gelişen yeni fikir ve analizlerden beslenmek için : http://www.iaee.org/documents/2016EnergyForumSI.pdf

 

IAEE Enerji Forumun bu özeti Bergen Konferansının özeti, IAEE başkanı Gürkan Kumbaroğlu’nun takdimi ile başlıyor.

Changing Oil Market Fundamentals and Implications for OPEC Production Strategy. Daniel Scheitrum, Lew Fulton, Amy Myers-Jaffe

Makaledeki ilginç noktalar, mevcut değişimleri göz önüne aldığımızda petrol talep öngörülerinin ne kadar değiştiği:

• Otomobil edinme oranlarını OECD dışı ülkelerde %25 azaltınca, 2050 petrol talebi %13 düşüyor
• Tüm dünyada GDP büyüme oranları %20 düşse, 2050 petrol talebi %12 düşüyor (p15)
• Kombine etkide (daha az araba, daha yavaş büyüme, %20 daha az araç-yol(VMT), %20 yol enerji verimliliği), 2050 talebinde %34 azalma
• Araç paylaşım, algoritmik araç havuzu, vs incelemesi için
  • VMT %30 artınca, 2050 petrol talebi %12 artıyor
  • VMT %50 düşünce,2050 petrol talebi %20 düşüyor
• Eğer petrol talebinde yapısal bir düşüş var ise:
  • OPEC’in yakın dönemde petrol üretimini arttırması en doğru strateji

Nearshore Versus Offshore: Comparative Cost and Competitive Advantages .  Henrik Klinge Jacobsen, Pablo Hevia Koch, Christoph Wolter

Danimarkadaki deniz rüzgar türbinlerinin değerlerinden makalenin ana mesajı şu, bir rüzgar türbininin kıyıya uzaklığından çok bulunduğu deniz derinliği maliyetlerde daha önemli. Danimarka da deniz sığ olduğundan diğer ülkelere örnek olmayabilir. Makale’de kıyıya uzaklık ve deniz derinliği maliyet tablosu ilginç. 12 km’ye kadar “nearshore” deniyor.

Cross-Border Effects of Capacity Remuneration Schemes in Interconnected Markets: Who is Free-Riding? Xavier Lambin andThomas-Olivier Léautier

Eğer bir piyasa kapasite mekanizması kurar, diğeri kurmaz ise ve bu iki piyasa iletim hattı ile bağlı ise, bu durum iki piyasadaki arz güvenliği ve yatırımları nasıl etkiler. Yazarların temel tezi, kapasite ödemelerinin sınır aşan etkilerinin olacağı, bu yüzden (AB’ye mesaj) farklı kapasite ödeme sistemlerinin bazılarını daha dezavantajlı durumda bırakacağı.

Aslında kısa vadede kapasite ödemesi yapmayıp, komşunun sisteminden iletim hatları vasıtasıyla faydalanan, uzun vadede daha dezavantajlı oluyor, çünkü yatırım çekme gücü de düşüyor. Sonuçları: Avrupada kapasite ödemeleri acilen harmonize olmalı

Problems Created by Financial Trading in U.S. Wholesale Electricity Markets.  John E. Parsons, Cathleen Colbert, Jeremy Larrieu, Taylor Martin and Erin Mastrangelo

Finansal traderlar, elektrik fiyatları oluşumunu arz-talep temellerinden uzaklaştırıyorlar mı, yoksa sağlıklı fiyat oluşumuna yardımcı mı oluyorlar. ABD piyasasında FERC bu konuda bir dolu duruma baktı. ABD piyasasına özgü sanal teklif “virtual bidding”’in yazarlar piyasa maliyetlerini arttırdığını fakat performansının iyileştirmediğini iddia ediyorlar.

Sanal teklif, gün öncesi ile gerçek zamanda oluşan fiyatlar arasındaki farkın finansal pozisyon alanlar tarafından değerlendirilmesini sağlayan bir araç. Gerçek zamanda tüm teklifler temizlenmiş oluyor. Talep teklifleri gerçek zaman eksi gün öncesi fiyat ,arz teklifleri de tam tersini kazanıyorlar. Talep teklifleri, gerçekleşme fiyatının üzerinde olursa gerçekleşiyor, arz teklifleri de oluşan fiyatın altındaysa.

Makale de detaylı var, ama saatlik sanal tekliflerde hızlı yük alma imkanı kısıtlı ünitelerden dolayı doğru şekilde oluşmayabiliyor. Dolayısıyla hem maliyetleri arttırıyor hem de performansı arttırmıyor.

Tarih

4 Nisan 1951 – Milliyet Sayfa 3

 

Yorum

Serkan Şahin, Thomson Reuters Londra’da Petrol Analisti ve öngörü çalışmaları yapıyor. Petrol piyasası konusunda şahsi fikirleri benim için önemli. Şahsi fikirleri: “Geçtiğimiz hafta İran’ın petrol üretim rakamlarında kendisinin biraz farklı rakamları olduğunu, İran’ın hedeflediği üretim rakamına ulaşmasının daha çok zaman alabileceğini, venezüella riskini piyasaların yönetebileceği, kasırganın da ihtimali ile ilgili olarak dikkatle takip edilmesi gerektiğini söyledi. OPEC Cezayir’den sonuç çıkması konusunda kötümser olduğunu ama Suudilerin de üretimi bu seviyede tutması zor diyor.”. Bu Pazartesi ingilterede resmi tatil, haftaya Pazartesi de sanırım ABD’de.

Bilgiler

Saxo Bank Emtia Stratejisi Yöneticisi Ole Hansen, alımların %80’inin short pozisyonların kapatılması için yapıldığını, eğer WTI $46.50 altına düşerse bu “long” pozisyonların da tasfiyesini bekliyor. Yani 46.50$ altı WTI gene 40’lara doğru yol alır.

VW, 2025 gibi tüm modellerinin plug-in hibrit modellerini de sunacağına söz verdi. BMW’de. Hyundai 2020 gibi 8 adet plug-in hibrit ve 2 elektrikli araç sözü verdi. Toyota bu sene plug-in Prius’un menzilini iki misline çıkarıyor. GE, Chevrolet Volt plug-in hibrit kullananların yolculuklarının %90 ve millerinin %65’i elektrikliymiş. Volt tek şarj ile 80 km gidiyordu.

ABD’de bir çok yatırımcı uçan arabalara para yatırmıştı. Atlantiğin diğer tarafında ise Airbus’un 2017 gibi sürücüsüz uçan taksileri test edeceği haberi CNBC’den geldi. Otonom sürüşün bir adım ötesi ve geleceği parlak

Ural – Brent farkı -2.55$’a kadar düştü.Geçtimiz 3 ayda bu seviyenin üstünde -2.2 $/v civarlarındaydı

Saudi Aramco, Üstakış Müdürü,(Upstream) şirketin petrol geri kazanım oranını %50’den %70 çıkarma hedefi olduğunu söyledi. Yani bu tarafta da verimlilik devrede.

Tanzanya’da 30 milyar dolarlık gaz sektör yatırımı bekleniyor. Ülkenin güneyinde Lindi’de bir LNG sıvılaştırma tesisi yapılacak. Yatırım ortakları Statoil, Shell, Mobil, Exxon, Pavilion, Ophir. 57 tcf = 1.6 tcm gaz rezervi var. Benim de memleket sayılır.

Indian Oil, LNG fiyatlarını düşük bulmuş, önümüzdeki 6 ayda her ay iki kargo daha almayı planlıyormuş. Geçen sene ise sadece 9 kargo almışlar.

Irak gazı mevcut hat üzerinden İran’a oradan da Azerbaycan’a, oradan da TANAP’a akabilir denmiş. Azerbaycan’daki IAEE konferansında.

Norveç’te işçiler ABD’dekilerden çok daha iyi ücret almalarına rağmen grev ve olayların arkası kesilmiyor. “Norveç tarafında kuyu açmak, İngiltere tarafından iki misli pahalı”. Ortalama işçi senede 180bin$ kazanıyor. KPSS şartı da yok.

Çin’in sadece petrol değil, bakır ithalatı da 17 ayın dibini görmüş.

İstatistik

ABD soğutma ihtiyacı (CDD – cooling degree days), 2016’da %12.1 uzun dönem ortalamasının üzerinde oldu.

2015’te ABD’de satılan her 150 arabadan birinde priz ve pil vardı.

Chevrolet Bolt $37.500’a satışa sunulacak. 320 km menzili var

Türkiye’de üretilecek ilk hibrit’te ekimde Toyota tarafından piyasaya sunulacak. Satış fiyatı 90bin TL.

ABD’de 90.000 benzin istasyonu var.

Ortalama Amerikalı 11 senede arabasını değiştiriyor.

Bir şarj istasyonu 3.000$-7.500$’a mal oluyor.

 

Kitap Özeti

 

Powerhouse, America, China and the Great Battery War Yazar Steve Levine, @stevelevine     Part 1 : Bölümler 1- 6

 

Steve Levine’in çalışmaları gerçekten takip edilmesini tavsiye ettiğim çalışmalar. Uber ile ilgili Quartz’da yazdığı son yazı ardından da oldukça twitter alemini sallamıştı. Bu kitap ise otomobil için pil üretimini anlatmakta, hızlı ve akıcı bir kitap, yeni dönemi anlamak için okunmalı.

Olay dizisi 2010 yılının yaz aylarında Çin Bilim bakanı olan Wan Gang’ın Argonne laboratuvarlarının pil bölümünü ziyaret etmesi ve pil bölümü başındaki Jeff Chamberlain’in niye bunu dert edindiği ile başlıyor.

Wan Gang’ın yıllarca Audi’de çalıştıktan sonra Komunist parti üyesi olmadan Bakan olan ilklerden biri (1950’den beri). Hu Jintao Wan’dan elektrikli arabalar konusunda bir politika geliştirerek Çin’i dünyanın bir numarası yapmasını istiyor.

Bu sebeple Wan’ın ziyareti Argonne yetkilileri tarafından basit bir ziyaret olarak görülmüyor. Çünkü arabalardaki pillerde kullanılan Lithium Ion’un NMC(nickel, mangan,cobalt) teknolojisi Argonne’da geliştirilmiş bir teknoloji. Bölüm sonunda NMC 2.0 ile de konular gündeme geliyor.

İkinci bölümde Fransız bakanın “elektrikli otomobil savaşı” sözü ilginç. Bölümde Wan’ın neden Argonne’a alındığı anlatılıyor. Aslında Lithium Ion pil pazarını japon ve koreliler (%43,%23) kontrol etmesine rağmen Argonne’un geliştirdiği NMC’nin önemli olmasının altı çiziliyor.

Argonne laboratuvarlarının kuruluşu 1942’ye dayanıyor ve adını Fermi yerine yakındaki yerel bir kasaba olan Argonne’dan alıyor. Şu anda 16.59 km2 alan kaplayan komplekste pil bölümü 1951’de tamamlanan 205 numaralı binada.

Pil’in tarihine kısaca değinilen kısımda 1799’Da Volta’nın ilk pili icad ederek elektrik çağını başlattığı söyleniyor. Pil için iki iletken ve bu iletkenler arasında iyon değişi için bir çözelti/elektrolit bir materyal olması gerekiyor. 1859’da da Gaston Plante şarj edilebilir kurşun asit pillerini icad ediyor. 1966’da da Ford elektrikli arabayı geri getirmek istedi. Ozaman S

Stan Wittingham isimli bir bilim adamı, Lityum iyonlarını elektrokimyasal olarak  oda sıcaklığından bir elektrod’dan diğerine taşıyabildiğini gördü. Bu tekrar şarj demekti. Exxon hemen Wittingham’ı işe aldı (O yıllarda petrol bitecek korkusu ile petrol şirketleri böyle yararlı işlerde yapıyordu). Exxon Wittingham’ın pilini promosyon olarak güneş pilli bir saatin arkasında bozuk para şeklinde dağıttı. Sorun şu ki, pili daha büyük yapmaya çalıştıklarında alev alıyordu.

Asıl karakterlerin başında ise John Goodenough geliyor. Zor bir karakter. Ama Wittingham’ın pilini daha farklı yapabileceğini düşünüyor. Sülfit elektrot yerine metal oxitleri deniyor. 1980’de de, Oxford’a geldikten 4 yıl sonra, Lityum-kobalt-oksit pilini yapıyor. Bu ise bugün kullandığımız laptop-cep telefonlarını mümkün hale getirdi.

Mike Thackeray ise ikinci en önemli karakter. NMC teknolojisinin baş mucidi. Güney Afrikalı olan Thackeray, Güney Afrika’nın Zebra denilen eriyik pillerini icat ederek başlıyor. Thackeray Güney Afrikadaki ortamda kalmak istemiyor ve Goodenough’a Oxford’a yazıyor, o da çalışmaya çağırıyor. Thackeray’ın farkı da LiMn2O4, Yani Mangan oksit tabanlı bir lityum pil yapısı deniyor. Kimse başta inanmasa da deney sonucu daha ucuz bir katode (elektrot) elde ediyor. Thackeray ile Goodenough kimin fikri olduğu konusunda anlaşmazlık yaşasa da ikisi de uzlaşıyor. İlk isim Thackeray.

Tarih

16 Aralık 1971 – Milliyet

Hafta sonu bunu okumaya çalışacağım: http://www.iaee.org/documents/2016EnergyForumSI.pdf

Bilgiler

Seneye petrol fiyat ortalaması 61$,  2017 ikinci çeyrek sonu 70$ olur. MerrillLynch

LNG’de “ahmak sezonu” diye bir şey varmış ve Ağustos’un son haftasında zirve yaparmış. Çünkü herkes tatilde olduğundan kimse major bir açıklama yapmıyor, meydan böyle ahmak(“silly”) haberlere kalıyor: “LNG gemisi kedi kurtardı”. (haber gerçek ve Argus’tan)

Birçok kimse OPEC Genel sekreterinin cümlesini çözemedi : “Nothing is not possible”. Sorulan soru “üretimi durduracakmısınız”. Bu cevap benim bestof’umda. Suleyman Demirel in English

Hinkley Point C nükleer santrali yerine ne yapılabilir? Alternatifler:  4 büyük offshore rüzgar çiftliği, ek 3 tane elektrik interkonnektör hattı (çevre ülkelerle), daha verimli kullanarak 2/5’i kadar enerji elimine edilebilir. 3.2 GW’lık talep yönetimi.

Bulgaristan’ın Varna yakınında Balkan hub’u kurma fikri (AB ile birlikte) 17 uluslar arası enerji şirketinin ilgisini çekmiş. 5-6 Eylül’de Varna’da Büyük enerji şirketleri, Gazprom, OMV, BP, RWE, Socar bir araya gelecek. Borisov Bulgaristan’ın hub olmak için 2.2 milyar euro’ya ihtiyacı olduğunu iddia etmiş.

Hindistan’da taşımacılık maliyetleri rüzgar projelerindeki toplam maliyetin %8’i civarında. Suzlon açıklamalarında Hindistan’da yolların uygun olmadığı için projelerde sorun yaşadığını söylemiş. “Lojistik kabus”. Renew Güç Ortaklığı, 2012’den beri rüzgar projeleri için 1000km yol yapmak zorunda kalmış.

Ukrayna borsasında 2017’de forward doğalgaz kontratları işleme başlayacak.

CAISO(California’nın TEİAŞ’ı), “üretici olmayan kaynaklar” (non generator resources – depolama sistemleri gibi)’ın gün öncesinde kendi şarj durumlarını ve enerji limitlerini teklif edebilmelerini kabul etti. ISO şarj durumunu uzaktan okuyor, enerji de bunun fonksiyonu

ABD’deki hortumun şu aşamada Lousiana Offshore Petrol terminalini etkilemesi beklenmiyor. Gene de ihtimal var düşük.

Temmuzda küresel olarak 11 milyar $ petrol ve gaz işlemi(satın alma) ilan edildi. Geçtiğimiz ay Statoil, Brezilya’nın offshore alanını Petrobras’tan 2.5 milyar $’a satın almaya anlaştı. Exxon doğal gaz arama şirketi InterOil Corp’u 3.6 milyar $’a geçen ay almıştı.

İstatistik

Çin’in 2014’teki 7 mv/g olan petrol ithalatı IEA tahminlerine göre 2021’de 9.5 mv/g olabilir.

Çin’de petrol talebi 2014’teki 10.5 mv/g, 2030 14.7 mv/g

Çin petrol ithalatının ¾’ü Malakka Boğazından, %10-12’si de Pasifikten geliyor. Toplamda %85 deniz yolu.

Hindistan rüzgar kurulu gücü 27 GW, toplam yeşil enerji kurulu gücü de 45 GW

2015 : Çin’e satışlar:

• Suudi Arabistan 50.55milyon ton = 1.17 mv/g
• Rusya : 42.43 milyon ton =1 mv/g

Rusların (doğuya) Asya’ya ihracatı 2035 gibi 110mv/g(=2.2mv/g).

 

Rapor Özeti

“Ejderle Satranç – Çin ve Rusya arasındaki Enerji İlişkileri” –Bölüm 2

Energy Relations between Russia and China: Playing Chess with Dragon

James Henderson, Tatiana Mitrova

Alttaki kısım İngilizce raporun özet/anlaşıldığı kadarının Türkçe yazımıdır.

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Energy-Relations-between-Russia-and-China-Playing-Chess-with-the-Dragon-WPM-67.pdf

Doğu Sibirya’da petrol üretimi 1990’larda Kuzey İrkutsk, Güney Yakutiya ve Krasnoyar alanındaki Evenk bölgesinde başlamış. 2009’da toplam üretim 11 milyon ton toplam olmuş. Yumurta-tavuk problemi, altyapı yok, petrol sahası gelişmesi yapılamıyor. Transneft de gönülsüz oluyor. Fakat değişim Vankor alanından kuzeye Arktik okyanusuna değil doğuya yönlendirilince değişiyor. ESPO yapılıyor. ESPO bitince üretim 2010’da 2.5 kat artıyor. Üretim 2009’daki 100bin v/g’den 900bin v/g’e çıkıyor.

Bu altyapı sonucu artan üretim ve artan arama faaliyetleri doğu sibiryada çok daha büyük rezervler bulunabilir.

Doğu Sibiryadaki önemli sahalardan, Vankorskoye 3.2 milyar varil rezerv. (recoverable). Bölgeyi kontrol eden büyükler Rosneft, Gazpromneft, Surgutneftegas ve bağımsızlar da Irkutsk Oil. Sakhalin lisansları da 2 milyar varillik rezervlere sahip, Sakhalin 1 Rosneft/Exxon, Sakhalin 2 Gazprom Shell tarafından yürütülüyor.

2009 yılındaki Rus strateji belgesine göre her halükarda Uzak Doğu ve Doğu Sibirya üretimleri 2030’da düşük senaryoda bile 2 mv/g’ü aşıyor. Yazarlar da 2025 gibi kendi analizlerinde 2.35 mv/g buluyorlar.

Arzdan sonra Çin’e bakarak talep tarafı resmini de tamamlıyorlar.

Rus ve Çin ilişkilerinin gelişmesindeki temel neden Çin’in de petrol de artan ithalat bağımlılığı. Çin’in 2014’teki 7 mv/g olan ithalatı IEA tahminlerine göre 2021’de 9.5 mv/g olabilir. 2015’de ise bu ithalatın %70’i orta doğu ve Afrika. Rusyadan ithalat önemli çünkü denizden değil karadan gelecek.

Çin’lilere ilk petrol sağlama müzakeresi yapanlardan biri Yukos. Anlaşma ile Sinopec’e 500bin ton/yıl ham petrol ve 1 milyon ton/yıl petrol ürünleri sağlamayı planlıyor. Yukos’un boru hattı fikri 2002’de CNPC’den inşaat maliyetlerinin %50sinin finansmanı desteğini de alması ile sonuçlanmıştı.

Mayıs 2003^de Yukos ve CNPC 3 yıllık – 6milyon ton ve 1.1 milyar $lık petrol satış anlaşması imzaladı. Boru hattı içinde ilk 5 yıl 400binv/g 2010 sonrası için de 600bin v/g rakamlarında anlaştılar

Fakat anlaşma Rusya’daki güç grupları arasındaki ilk büyük çatışmayı da ateşledi. Yukos’un hattı 2247 km iken, Rus devletinin desteklediği Transneft projesi ise 3764 km. Fakat Çevre Bakanlığı iki projeyi de reddediyor. (Baykal gölüne risk diye)

Yukos meselesi sonrası Rus-Çin ilişkileri major bir dönüş yaşadı. 2004’te Rosneft Yukos’un Yuganskneftgaz’ı alması ile hız kazandı. Bu işlem esnasında ilk defa Çin finansman kaynakları Çin’e enerji sağlanması için  kullanıldı. Rosneft-CNPC ile 5 yıllık 48.8 milyon ton’luk bir anlaşma imzaladı.

31 Aralık 2004’te de ESPO boruhattı kararı imzalandı.

2006’da Çin Rosneft’ten pay almak istedi. Kremlin %0.62sine denk gelen 500 milyon $lık hisse hariç satışı reddetti. (Tüm halka arzın 6’da 1i). Mesaj: ticari anlaşmalar isteniyor, ama Rus şirketlerinde büyük yatırımlar istenmiyor. Fakat bu dönemde petrol fiyatları yükseliş trendindeydi.

2008/2009 krizindeki petrol fiyat düşüşü Rusyayı kötü etkiledi ve acil olarak Çin desteği gerekti. Ekim 2008’de Rosneft ve Transneft’in borç sorunu için mutabakat zaptı imzalandı

İlk anlaşma 2009’da Rosneft ve CNPC arasında 2030’a kadar yılda 15 milyon ton/yıl petrol karşılığı uzun dönemli 15 milyar $ Rosneft, 10 milyar $ Transneft içindi. Bu para ile ESPO inşaatı için (Transneft’e olan). Burada Igor Sechin Çin ile anlaşmaları kotaran ana kişi olarak öne çıktı.

Eylül 2010’da Skorovodino-Daqing hattının ana kısmı bitti ve ilk ürünler Ocak 2011’den itibaren teslime başlandı.

2011de ilk ticari sorun, taşıma bedellerinde yaşandı. Çinliler tren yerine boru hattı ile aldıkları için 13$/v daha az ödeme yaptılar. Müzakereler sonucunda Ruslar “ülke indirimi”, 1.5$/v ile sonuçtan memnundular. Bu kontrat süresi boyunca Rosneft’e 3 milyar $’a mal olacak.

2013 yılında Rosneft TNK-BP’deki 55 milyar dolarlık devir bedelini ödemek için tekrar Çinlilere başvurdu. CNPC ve Sinopec ile anlaşmasını uzatarak 65-70 milyar $ CNPC’den 10 milyar $Sinopec’ten ön ödeme söz aldı. (anlaşma bedelinin %25-30’una denk geliyor)

ESPO Boru hattı

Hat 2006’da başladı, ilk aşama 600bin v/g, ardından bir 300bv/g daha. Hat Rus-Çin sınırı ve Mokhne-Daqing girişine kadar(ESPO-1); Skovordino’dan Pasifik’e Kozmino  Körfezi(ESPO-2) olarak iki kısım. Üçüncü kısım 2020’de bitecek

Espo’nun Kozmino körfezine gelen limanından Çinli alıcılara satılan miktar 150bv/g ve önümüzdeki yıllarda 300-450 mv/g’lere çıkabilir. Bu satışlarda Çinli butik-çaydanlık-teapot rafineriler aktif yer alıyor.

2014’te ek depolama tankları ve pompa istasyonları ile 1.2mv/g’e geldi.

Rus tarafı her türlü çabayı gösterse de Çin tarafının yavaştan alması ilginç olarak nitelendiriliyor.

ESPO’ya yoğun talep, Rusya’nın ESPO blend ham petrolü benchmark ilan etmesini getirdi. ESPO 34-35 APi ağırlığı ve Kükürt 0.5-0.6%. Dolayısıyla Dubai blende göre daha değerli.

Rusya’daki Çinli petrol anlaşmaları zaman dilimi (Oxford Energy):

 

Tarih

5 Haziran 1978 – Sayfa 2, Behçet Yücel eski TEK Genel Müdürü, Enerji Ekonomisi kitabı yazarı

İran konusunda haberler vardı, WSJ’nin haberi ilginç. Neden? Çünkü bir yandan Suudiler ile İranlılar pay kapma rekabeti içinde, diğer taraftan Cezayirdeki OPEC toplantısı öncesi İran 4 mv/g’e ulaşmak istiyor ama 3.8 mv/g’den 3.85 mv/g’ye zor çıkmış. Cevap : yatırım ihtiyacı. Özgür Sarhan’ın Milliyet haberi “hapis zoruyla talep katılımı da iyi”. Özet olarak Oxford Energy’nin Çin-Rusya enerji ilişkileri raporunun ilk kısmının ana kısmındaki tarihçede işime yarar.

Bilgiler

Cuma günü İngiltere 200 MW’a kadar olabilecek “Enhanced Frequency Response” depolama kapasitesi ihalesi kazananlarını açıklayacak. (Şebeke tarzı) Depolama pazarının 2020’de 5.1 milyar $’a ulaşması bekleniyor. Şartlar, 1 saniyede güç sağlaması ve bunu 15 dakika 100% kapasite de devam ettirmesi.

California daki eyalet senatosu iklim değişikliği tedbirlerini 2030’a uzattı. Hedefi 2030’da 1990’daki emisyonların %40 altına düşmek. Rahatsız olanlarda fosil yakıt kaynaklı istihdamın azaldığından dert yanıyor.

İngiltere’nin Büyük Altılısı (Big Six-Centrica, SSE, EON,RWE, npower, EDF; Scottish Power) artan toptan satış fiyatları ile, küçük tedarikçilere daha önce kaybettikleri tüketicilerini geri kazanmayı umuyor. Küçük firmalar uzun dönemli hedge imkanlarından finansal olarak yoksun olduklarından, genelde 1-2 aylık hedge yapabiliyor. Nisan’dan beri %30’a yakın artan fiyatları yansıtmak zorunda kaldıkça da müşteri kaybediyor.

Küresel yatırım bankası Jeffries OPEC’in Eylülde Cezayirdeki toplantısından üretim kararı çıkmaz diyor. Petrol fiyat öngörüleri 2017 58$, 2018 72$..

Singapur’da nuTonomy firması Perşembeden başlamak üzere otonom taxiler ile taşımacılık denemeleri yapacak. İlk etapta 6 araçla denemeler başlayacak. Arabalar modifiye Renault Zoe ve Mitsubishi i-MiEV. Otonom taxiler Singapur yollarındaki araç sayısını 900bin’den 300bin’e düşürebilirmiş.

Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı 10 şirketten oluşan konsorsiyum ile 2,5,7 MW türbinler ile yüzen rüzgar türbini pazarında Avrupa’yı yakalamaya çalışıyor. Japonlar yüzen bir trafo merkezini 2013 yılından beri sorunsuz çalıştırıyor. Şu anda kW’ı 20000 $’a(2 milyon yen)’e mal olmuş , hedef en az 5000 $/kW.

İtalya depreminden bir anekdot “1700’lerden kalan evlerde çatlak oluştu, 1970’lerde inşa edilenler yerle bir oldu, sadece 80’lerde çıkarılan depreme dayanıklı kriterlerine göre yapılan evler ayakta kaldı”.

“Iran kontratları pembe dizisi son bölüme geldi”. Ne oldu? Ruhani kabinesi yeni kontrat modelini onaylamıştı. Geriye meclis başkanı tarafından denetlenen yüksek seviye bir uygulama komisyonu, ülke çıkarına olup olmadığına bakacak. Yeni kontratların farkı, eski geri satın anlaşmaları + 15-20 yıllık süreler + varil başına sabit yerine değişken telafi bedelleri… İran daha çok teknoloji ve ekspertiz istiyor.

Petrochina’nın nasıl borcunu azalttığı anlatılan haberde anladığımız kadarı ile borçlu varlıklar alt şirketlere paslanmış. Yoksa inovatif bir durum yok.

İran’ın petrol üretimi geçtiğimiz ay ki 3.8 mv/g’den 3.85 mv/g’a çok sınırlı bir artış gösterdi. İran’ın yaptırımlar öncesi seviyeyi yakalayamaması OPEC toplantısında uzlaşma beklentisini zora sokar. Neden üretim artmıyor? Wood Mackenzie’ye göre yıllarca kapalı olan kuyuların ilk üretime başladıkları durumdaki üretimleri bugün yapılmayan yatırımlar sonucu azalan kuyu basınçlarından düştü.

İstatistik

2015’te

• Çin’in enerji talebi 3 milyar ton eşdeğer petrol (Mtep)
• ABD’nin ki 2.3 Mtep
• Tüm Avrupa ve Avrasya 2.8 Mtep

2014’te Rusya’nın Çin’e ihracatının %74’ü enerji kaynakları ($ olarak), bu 2015’te %67’ye düşmüş. 2014’te enerji ihracatı 27.75 milyar $’ken bu 2015’te 18.9 milyar $’a düşmüş.

İngiltere’deki küçük enerji tedarik şirketlerini 2015’te elektrik ve gaz da %10 olan paylarını Mart’ta elektrikte %13, gaz da %14’e çıkardı.

Küresel yüzen offshore rüzgar piyasasının şu ana kadar ki toplam değeri 490 milyon $

Dünya offshore rüzgar piyasasının değeri ise 113 milyar $

Japonya’nın offshore rüzgar potansiyeli 500 GW

2040’da enerji depolama 760 GW, 250 milyar $

İran’ın petrol gelirleri ulusal bütçesinin %29’una denk geliyor.

Rapor Özeti

“Ejderle Satranç – Çin ve Rusya arasındaki Enerji İlişkileri”

Energy Relations between Russia and China: Playing Chess with Dragon

James Henderson, Tatiana Mitrova

Alttaki kısım İngilizce raporun özet/anlaşıldığı kadarının Türkçe yazımıdır.

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Energy-Relations-between-Russia-and-China-Playing-Chess-with-the-Dragon-WPM-67.pdf

Çin, dünyanın en büyük fosil yakıt kaynaklarına sahip Rusya’ya komşu ve 2009’dan bu yana da dünyanın en büyük enerji tüketicisi. 2000 ve 2001’lerde “Treaty of Good Neighbourly” ve “Friendly Cooperation” anlaşmaları imzalanmasına rağmen, 2007-2008’de asıl değişim oldu. Büyük projeler gündeme geldi ve ticaret sürekli arttı. $ olarak 2015’teki düşük petrol fiyatlarından bir düşüş yaşandı.

Çin Rusya’nın AB’den sonra ikinci en önemli partneri iken, 2015’de Rusya Çin’in 16.büyük ticaret partneri. Çin’in Rusya’dan aldığı ürünlerin neredeyse %70’i genelde enerji ürünleri olmuş. Çok büyük bir kısmı da doğal kaynaklar (enerji+ağaç vs)

İşin ilginç yanı Rusya’nın Çin’e ihracatında kömürün payı da 2015 hariç hızla artmış. Doğalgazın ise payı çok düşük.

2007’de Eastern Gas Programme başlamıştı, 2009’da da kısaca ESPO olarak bilinen Eastern Siberia-Pacific Ocean (doğu Sibirya pasifik okyanusu) boru hattı devreye girdi. Rusya’nın taslak enerji strateji belgesine göre petrol ve gaz akışı(Çin ve Asya) önümüzdeki 20 yılda 2 misline çıkabilir.

Burada Rusya’nın geleneksel pazarı olan AB’den doğuya dönmesinin ekonomik ve politik mantık çerçevesinde stratejik sebepleri var. AB’de büyüme sınırlı, talep artmıyor ve Rusya ile ilgili güvenlik ve “enerji çeşitliliği” endişeleri var. Petrolde de Suudi ve İran piyasa payı için kapışması gelirleri düşürüyor. Gazda da LNG pazarındaki büyüme fiyatları düşürüyor. Avustralya ve ABD LNG’lerine dikkat çekiliyor.

Rusya için “pivot to Asia” (burada ABD’nin pivot to Asia’sına atıf var) aslında çok gelişmemiş doğu bölgelerinin de gelişimi için bir fırsat. Böylelikle Çin’in Doğu Sibirya ve Rusya Uzak Doğu’sundaki etkisi kontrol edilebilecek. Enerji Rusya için geo-politik çeşitliliği kuvvetlendirecek bir araç

Çin tarafında ise Rusya bir enerji arz çeşitliliği sağlar. Çünkü gelen enerjinin önemli bir kısmı denizden ve dar boğazlardan geliyor ki bu da ABD Pasifik donanması tarafından tehdit edilebilir. Bu yüzden boru hatları çok daha güvenli olabilir. Ama Çin’lilerin hafızasında politik farklar ve askeri çatışmalar hala taze(Kremlinle ilişkilerinde). Fakat Çin Rusya’nın durumunu iyi anlıyor ve bunu kendi lehine yönetmeye çalışıyor.

Mayıs 2016’da Hem Lavrov hem de Fu Ying : “iki ülke arasındaki ticaret tarihinin en yüksek seviyesinde” diyerek sıcak mesajlar verdiler.

Bu enerji süpergücü ile ekonomik süper güç arasındaki ilişki “yumuşak birliktelik”ten, “dünyanın yeni supergüç ekseni” diye farklı skalalarda değerlendirildi.

Paik’in 2012 ve 2015 yıllarındaki yayınlarına atıfta bulunarak, önce gazın çok önemli olmadığı ama daha sonra önemli olduğu, Rusya’nın bu şekilde Avrupa ve Asya arasında “swing” üretici olabileceği tezi işlenmiş

Diğer taraftan Rusya ve Rosneft’in daha fazla Çin’e bağımlı olmasının, bölgedeki diğer müşteriler ile ticari ilişkileri sınırlardığı, Rosneft’in Çin finansmanına çok bağlı olduğu (özellikle düşük fiyat ortamında), tüm bunların da Rusya’nın Çin’e finansal bağımlılığını arttırdığına değiniliyor.

Çin Rusya ilişkilerinde, Çin tarafında prensipler “ittifak/pakt yok, çatışma yok, 3.ülkeleri [ortak] hedef alma yok”. Çin-Rus ilişkilerini belirleyen 3 temel öğe de “ pragmatizm, politik güven eksikliği ve ABD faktörü”. Bu da büyük bir birlikteliğin ufukta gözükmediğini söylüyor.

Çin enerjide Rusya ile ilişkileri karşılıklı bağımlılık olarak görüyor. Bu birliktelik ve düşmanlık dengesi gaz sektöründe göze çarpıyor. Müzakere gücü dengesinin örneği olarak; Rusya Çin’in artan gaz talebinin Gazprom gazına ihtiyaç duyacağını ve buna bir Premium ödemesi gerektiğini, Çin ise Doğu Sibirya gaz alanlarının kullanılabilmesinin Çin pazarında maddi karşılığı olabilmesiyle mümkün olabileceğini öne sürüyor. Bunun sonucu olarak çetin müzakere sürecinde Power of Siberia hattı müzakereleri 10 yılda sonuçlandırılabildi. Altai üzerinden ikincisi hala tartışılıyor.

Çin tarafı gazın daha az arz güvenliği sağladığını düşünüyor ve gaz ithalatlarının toplam arz portföyündeki payını arttırmak istemeyebilir.

Tarihçe:

1949’dan sonra Stalin’in ölümüne kadar süren iyi ilişkiler, 1960-1970’lerde gergin seyretti

1969’da yedi ay süren Ussuri nehri üzerindeki Zhenbao-Damanskii adası üzerinden sınır gerilimi yaşandı

1976 sonrası Mao’nun ölümünden sonra 1969 sonrası Rusya ile hasmane süren ve ABD ile yakınlaşmaya dayalı Çin dış politikasında yumuşama sinyalleri

1982’de Brezhnev  Çin’e zeytin dalı uzattı, Çin’li lider Deng de kabul etti

1980’lerin sonlarında Çin’e boru ve gaz hatları yapılması tasavvur edilse de düşük petrol fiyatları ve arz fazlası bu fikirlerin gerçekleşmesini engelledi

1989’da Gorbaçov’un Çin ziyareti sonrası sınırın ana kısmının belirlenmesi için anlaşma imzalandı

1992 Aralıkta Boris Yeltsin ilk ziyaretini Çin’e yaptı, sınır müzakereleri ve ticaret tekrar başladı

1994 Mayısta, Sino-Rus Sınır Yönetim Sistemi anlaşması imzalandı

1994 Eylül’de Jiang Zemin bu ikili ilişkileri “yapıcı ortaklık” olarak değerlendirdi.

1995 Ekim 17’de, 54 km’lik sınır anlaşmasında da bir anlaşmaya varıldı.

1996 Nisan’da ilişkinin adı “koordinasyona dayalı stratejik ortaklık” olarak kondu.

1998 Aralık’ta, Rusya ve Çin ortak bir bildiri yayınlayarak “eşit ve güvenilir ortaklık”  sözü verdiler

1999-2013 Yaptırım öncesi Putin dönemi

2001’de iki ülke arasındaki yakın ilişki 20 yıllık “İyi komşuluk anlaşması” ve “Dostane İşbirliği” anlaşması ile resmileştirildi. Aynı yıl bu anlaşmalardan bir ay önce de Şangay İşbirliği Teşkilatı kuruldu(ismi değişti)

2001 Yukos Angarsk’daki petrol rafinerisini Daqing’e bağlayan ESPO boru hattı fikrini önerdi.

2003 Mayıs, Çin ve Rusya tekrar ortak bildiri yayınladı.

2003 Ekim, sonunda uzun süreli anlaşmazlıkları bitiren bir sınır anlaşması imzaladılar
2004’te Rosneft ve CNPC, 48.4 milyon tonluk, tren yolunu kullanarak teslim edilecek 5 yıllık bir petrol anlaşması imzaladı, karşılığında Sinopec Rosneft’in Sakhalin 3 projesindeki %25.1 hissesini aldı.

2006 Mart’ta, Putin Çin’i ziyaret ederek, bir paket enerji işbirliği anlaşması imzaladı. En önemlisi Transneft-CNPC petrol boruhattı anlaşmasıydı. Ayrıca elektrik ticaret anlaşması da imzalandı

2007’de Rosneft ve CNPC Tianjin rafineri yapımı için ortak şirket kurdu

2008 Gürcistan sorunundan sonra Medvedev Çin’le iyi ilişkilerin önemini yineledi

2009 Rusya  Doğu Asya ülkeleri ile enerji ve ekonomi alanında işbirliğine kapı aralayacak 2030’a kadarki stratejileri içeren bir grup politika dökümanlarını tamamladı. Aynı yıl Rusların Çin’e kömür ve elektrik ihracatı hızla arttı. Rosneft ile CNPC arasında 2030’a kadar 15 milyon ton/yıl (300bin varil/gün) petrol satışı anlaşması imzalandı.

2012 Uzak doğu Kalkınma Bakanlığı kuruldu (doğudaki kalkınma için)

2013 CNPC ile Rosneft arasındaki anlaşma 25 yıl için 15 milyon ton/yıl daha arttırıldı.

2013 Eylül CNPC Yamal LNG’de %20 hisse aldı ve 20 yıllık senede 3 milyonton LNG imzaladı.

2014 Rosneft ve Sinopec, 10 yıl için 10 milyon ton petrol anlaşması imzaladılar

Bu periyot da Rusya daha fazla ham kaynak, azalan oranda makine satarken, Çin daha fazla makine ve elektronik malzeme satışı yaptı.

2014-2016 Yaptırımlar sonrası ilişkiler

2014 Mayıs, “pivot to Asia” Rus eliti arasında popüler olduğunu, bunun da Putin’in ilk batı müeyyidelerinin ardından gerçekleşen Şangay ziyaretini takip ettiği …. Gazprom CEO’su Alexey Miller “sadece bir günde Çinli ortaklarımız en az Almanya seviyesinde iş yaptı” dedi. Gazprom ve CNPC arasında gaz anlaşması imzalandı. Rosseti (Rus elektrik şebeke şirketi) ve SGCC arasında 2036’ya kadar 100 TWh elektrik satış anlaşması imzalandı

2014 Ekim Rusya ve Çin arasında “kömür sektörü için yol haritası” imzalandı.

2015 Aralık, Bank of China Gazprom’a 5 yıl için 2 milyar $ borç verdi. Bu Gazprom’un tek bir bankadan aldığı en büyük borçtu.
2015 sonbaharda, Rosneft 15 milyar dolarlık önödeme alarak finansal durumunu düzlüğe çıkardı.

2016’da Novatek’in Yamal LNGsi Çin finansmanı aldı

2015’de Rusyanın Çin’e ticareti iki sebepten %30 azaldı. Düşen emtia fiyatları ve Rus şirketlerinin rublenin değerinin düşmesinden dolayı alım gücünün düşmesi

Son kısım ilginç : “İlk sinyaller, Çin’in Batıya karşı Rusya’yı desteklemek için çok hevesli olmadığı, ayrıca ticari anlaşmalarda Rusya’ya ayrıcalıklı davranmaya hazır olmadığını gösteriyor. Çin, daha çok, rekabetçi avantajını ve Rusya’nın stratejik zayıflığını kullanarak, geniş jeopolitik ajandansının kullanışlı ama hayati olmaktan uzak bir kuzey komşusu tarafından zayıflatılmasını istemiyor.”

 

Rusya ile Çin arasındaki üst düzey toplantı sayısı.

Tarih

25 Kasım 1980 , Özgür Sarhan, Milliyet’ten @etkuzmani

 

Bugün Türkiye saati ile 17:30’da petrol stokları yayınlanacak ve bir sürü rapor. Stoklarda düşüşün devam etmesi daha olası.

Bilgiler

Güneş panellerinde de arz fazlası var. Fiyatlar son 6 haftada %10 düşerek 44.7 cent(watt fiyatına geldikten sonra sene sonuna kadar %15 daha düşmesi bekleniyor. (Credit Suisse) Güneş kurulu gücünün küresel olarak bu sene sonunda 67 GW’a gelmesi, 2017’de %25, 2018’de %23 artması bekleniyor.

Gasland filminin direktörü, petrol ve gaz şirketlerinin çalışanlarının güvenliğine dikkat etmediğine dair yeni filmi 1 ekimde yayınlanacakmış. Karşı saldırıya geçen gruplar, petrol ve doğalgaz iş sağlığı ve güvenliğinin istatistikler ve devlet raporları ile gayet güvenli olduğunu iddia ediyorlar.

Bitcoin’in dağıtık defter (blockchain) sistemini büyük bankalarda artık büyük önem veriyor. “Utility Settlement Coin” diye bir dijital para birimi öneriyorlar. Oysaki bitcoin’ler bankaların dışında finansal bir sistem kurma imkanı verirken, bankalar kokuyu sezdi galiba, kendi sistemlerini geliştiriyorlar.

Irak, 22 Ağustos tarihli “Servis Kontratlarının Hedefleri” konulu bir mektubu yabancı şirketlere göndererek, düşük fiyat ortamına rağmen, “üretimi arttırmalarını, üretimle gelen doğalgazı daha iyi kullanmalarını ve rezervuar basıncını koruyacak projeleri arttırmalarını” istedi. Bir yabancı petrol şirketi ise “biz banka değiliz” dedi. Yani para yok.

Mısır üç yıl içerisinde yakıt sübvansiyonlarını indirmeyi istiyor. Aslında IMF 3 yıl içinde tüm petrol sübvansiyonlarının kalkmasını istiyor. Petrol sübvansiyonları bir önceki yıl ki 8 milyar dolarlardan 6.2 milyar dolara düştü. Benzin maliyetinin %58’ine, dizel de %53’üne satılıyor. Aslında orijinal planı 2015/2016’da uygulamamışlar

Bu ay vefat eden Robert Mabro’nun, Oxford Energy Institute’un kurucusu, ilginç bir hayat hikayesi var. Önce 1976’da “Enerji Klubünü” kurmuş. Sonra 1979’da “Yılllık Eylül Seminerlerini” başlatmış. 3 yıl çalışarak ve 1983’de enstitüyü açmış. Okumaya değebilir.

Düşen petrol fiyatları ve artan borç miktarı bazı finansal şirketleri bu riskli alana yönlendiriyor ama finansal açıdan. Özel sermaye şirketleri en kötünün geri de kaldığını düşünerek borçlu fakat gelecek vadeden enerji şirketlerine para yatırmayı  değerlendiriyorlarmış.

Çin 4-5 eylüldeki G20 zirvesi öncesi petrokimya fabrikalarını kapatmaya veya düşük kapasiteyle çalıştırmaya başladı. Dün yazdım ama bu haberde tam rakamlar ve tablolar var. Maksat mavi gökyüzü olsun. 26-28’inde de Algiers de OPECciler bir araya gelecek, eylül dalgalı geçebilir

ETN neymiş – Exchange-traded notes, ETF’ye benzer.(Exchange traded funds). Bu isim icadı ile bilmek lazım ki, biri gene bir riske kılıf bulmuş. Bu ETN’ler bu petrol gelgitlerinden çok iyi paralar kazanırken, riskler de tavanmış.

Belçika, İngiltere’ye bir Kuzey Denizi Birliği önermiş. “Ben yeni bir AB değil, Akdeniz birliği gibi bir şey öneriyorum demiş”. Ortak offshore enerji araştırmaları ve ortak şebeke için bir tartışma platformu olacak gibi duruyor.

İstatistik

Öğrenme oranları: (Learning rates)

• Tüketici elektroniği %21
• Elektrikli arabalar %21
• Şebeke boyutunda depolama %13

İngiltere’de yıllık olarak 400 TWh=50 tep, sadece alan ısıtma (space heating-yani proses ısıtma değil) (DEcc 2013) (doğal gaz dahil)

Enerji krizleri 1973 ve 1979’da oldu.

 

Dünyanın en yüksek gerilimli en uzun hattı. 3 tane 587 MVA trafo olacan ve toplam 1761 MVA sadece ilk kısım için. 2018’de devreye giriyor. Önemli nokta ise trafoların yalıtıcılarında.

 

Rapor

Günlerdir okumayı planlıyordum. Rapor “Dağıtık Enerji Sistemlerinde Enerji Hizmetleri”, yazarlar Arriaga, Burger, Gomez, MIT Center for Energy and Environmental Policy Research’den

http://ceepr.mit.edu/files/papers/2016-005.pdf

Elektrik sistemi biraz “Google ana sayfasına” benziyor. Aradığın kelimeyi yazıyorsun sonuçlar geliyor. Çok basit. Tıpkı evde prize bir cihazı takıp bir fayda aldığımız gibi. Ama tıpkı Google’ın arka planda devam eden binlerce hizmeti gibi elektrik hizmeti de aslında bir “servisler bütünü”.

İki tane fiziksel hizmet var:

• Üretim tüketim varlıkları
• Bunları birbirine bağlayan şebeke varlıkları

Öncelikli elektrik hizmetleri, bunlar fiziksel olarak elektrik sisteminin işlemesi için gereken hizmetler

1. Enerji ile ilgili birincil hizmetler: Enerji, yedek kapasite, şebekeden beslenmeden çalışabilme ve kesin kapasite
2. Şebeke ile ilgili birincil hizmetler: Şebeke bağlantısı, gerilim kontroılü, güç kalitesi, şebeke kısıtlarının giderilmesi ve enerji kaybının azaltılması

Dağıtık üretimle birlikte bu hizmetler nasıl fiyatlanacak/şekillenecek? Yeni hizmetler mi gerekecek (Mesela California Sistem operatötrünün Flexiramp’ı ) gibi?

Bu hizmetlerin dayandığı temelleri doğru anlamak gerekecek, çünkü elektrik sektörünün iş modellerinin omurgasını teşkil edecek.

Tarih

13 Mayıs 1975 – 50 yıllık yaşantımız

 

Bugün bir şey fark ettim. OPEC’den çok elektrikli arabalar ve ulaştırmadaki dönüşüm haberleri var etrafta. Bu sadece “cool” olmasından kaynaklanmıyor. Bu dönüşüm bence yıkıcı. Bu yüzden aşağıda özet kısmında çok çok önemli bir yorumu kendime not aldım. Petrol iner-çıkar ama uzun dönemli trend feci şekilde kırılmış gözüküyor. Tabii diğer taraftan 2007-2008’de pik petrol üretimi (peak oil) tartışırken, şimdi 2016’da pik petrol talebi tartışıyoruz.Dikkatli olmak lazım,  2008’de ben dahil bir çok kişi yanıldı, 2016’da da yanılıyor olabiliriz.

Bilgiler

Tesla-SolarCity birleşmesine “bal ve kaymak” deseler de, haberlerden dikkat edilmesi gereken nokta şu : yeni tip bir bütünleşik enerji modeli ile karşıyız, yani sıradan tüketiciye entegre bir enerji zinciri olma fırsatı veren şirketler üretim-depolama-ticaret-ulaşım-vs. Ve de Musk’ın (Tesla CEO) dediği gibi “entegre sürdürülebilir enerji holdingleri”

İngiltere de geçen sene acil durum da 40 MW’a yakın düşüş ile sistemin yardıma koşan “talep tarafı katılımı” bu sene National Grid tarafından “talep-tarafı dengeleme rezervi” altında alınan hizmete bu sene katılan çok düşük olduğu için son anda iptal edildi iptal edildi. Toptan elektrik fiyatlarının 40 pound/MWh olduğu ülkede, kömür santrallerine kapasite bedeli altında 88bin pound/MW kapasite ve 14000 pound/MWh garanti fiyat önerilmişti. En son National Grid bütçesi Ofgem tarafından kırpılmıştı.

Hindistan 1947’de kurulduğundan beri ilk defa üretim fazlasına sahip oldu. 300 milyon Hindistan’lının hala elektriğe erişimi yok. Sebebi kömür, hala Hindistan dünyanın havası en kirli 10 şehrinden 6sına sahip. Senede yarım milyon insan da hava kirliliğinden ölüyor.

Çin Hangzhou’da G20 toplantısı petrol tüketimini,geçtiğimiz aylardaki seller de göz önüne alındığında 3. çeyrekte 250bin v/g azaltabilir. Japonyada deprem olunca LNG fiyat arttığını görmüştüm ama bu ilk, Çin’de küresel öneme haiz aktivite yapılınca petrol talebi azalıyormuş, 2008 olimpiyatları ve 2014 APEC’de durum olmuş. Grafik bloomberg’den

Papua Yeni Gine, İngilizce kısaltması PNG (Papua new Guinea), iki tane daha LNG treni için gaz var demiş. PNG LNG görünce Papua Yeni Gine’deki LNG anlamak gerek. Avusturalya tepedeyken işi zor.

Pikachu gezegeni kurtarır mı, enerji sektörünü dönüştürür mü? Böyle sorular lazım. Aslında kelebek etkisi soruları bunlar. Dağıtım sektöründe çalışan giyeceği bir gözlük ile hangi direğin yıkıldığı kabloların hangisinde sorun olduğunu pokemon go teknolojisindeki gibi arttırılmış gerçeklik ile daha hızlı tespit edebilir. Kar altında çalışmada kazaları azaltabilir. Dağıtım varlık kontrolleri kolaylaşabilir. Ama Pokemon Go’nun çok büyük bir karbon ayakizi de olabilirmiş.

İstatistik

Hindistan’ın hedefleri:

• 2030’a kadar %40 yenilenebilir kaynaklardan üretim
• 2022’ye kadar YEK kurulu gücü 35 GW’dan 175 GW’a çıkarmak
• Güneş enerjisi 2 yılda 2.4 GW’dan 7 GW’a çıktı.

Çin’de

• Beklenen 2016 petrol tüketim tahmini 11.64 mv/g
• Temmuzda 11 Çin eyaletindeki seller 100bin v/g talep düşürmüş olabilir
• Temmuz’da Çin’in ham petrol ihracatı 7.35 mv/g
• G20 toplantısı için yapılan fabrika üretim düşüşlerinden 400bin v/g eşdeğer petrol talebi düşebilir.

Dünyanın havası en kirli şehirleri:

 

İngiltere’de

• 2017 Mart’ta 1980 MW, Nisan’da da 2000 MWkömür kapasitesi emekli edilecek.
• 2010 yılındaki 26 GW’ların üzerinde kömür kapasitesinden 2016’da 14 GW’lara düştü.

 

Grafik

Şubat 2016’dan beri petrolde yaşanan üretim kayıpları ve sebepleri

 

https://twitter.com/chris1reuters

Makale

Akdeniz adalarının güneş PV sistemlerini destekleyebilecek su yapıları(altyapısı) potansiyeli, Ioannis Kougias

The potential of water infrastructure to accommodate solar PV systems in Mediterranean islands

Ioannis Kougias, Katalin Bódis, Arnulf Jäger-Waldau, Magda Moner-Girona, Fabio Monforti-Ferrario,

Heinz Ossenbrink, Sándor Szabó

Makalede, Akdeniz adaları denilen Girit, Kıbrıs, Korsika, Sardinya, Sicilya’daki su yapıları üzerine kaç MW güneş PV panel uygulanabileceği bunun getirdiği avantaj ve dezavantajlar çalışılmış. Kısaca baraj ve kanallara PV uygulaması açısından analiz diyebiliriz.

Japonyada baraj gövdesine PV uygulaması

Hindistanda sulama kanalına güneş paneli uygulaması

 

Avantajları neler?  Petrole bağımlılık, su kullanımında düşüş, tarım arazilerinin kullanılmaması (zaten adalarda sınırlı), güneş panellerine doğal soğutma imkanı, buharlaşmanın azaltılması (sulama kanallarında), birleşitirlmiş inşaat çalışmaları…

Dezavantajları, yapım açısından daha maliyetli, uzun kablolar, çelik borular

Sonuçta, 90 MW PV baraj yapıları ve etrafına, 60 MW’da kanallara yapılır denmiş

Özet – Günün Yorumu

Alttaki yazıyı kendimce özetledim/tercüme ettim. Bence okunması gerek : http://about.bnef.com/blog/liebreich-mccrone-electric-vehicles-not-just-car/

 

Elektrikli Arabalar – Sadece Araba ile ilgili değil( LIEBREICH AND MCCRONE: ELECTRIC VEHICLES – IT’S NOT JUST ABOUT THE CAR)

Michael Liebreich, Chairman of the Advisory Board,  Angus McCrone, Chief Editor

Kompleks sistemlerin özelliği, değişim lineer olmayabilir. Eğer ana bir sektör değişim geçirirse de, tüm ekonomi ve toplum seviyesinde hareket hissedilir.

Yenilenebilirde bunu hissettik, bir kısım geleneksel üretim ekonomik olmamaya başladı, ayrıca elektrik piyasalarının çalışma şeklini temelden değiştirdi. Baz yük-pik yük kavramından, öngör ve dengele paradigmasına evrildi. Elektrik ekipmanlarının dijitalleşmesini hızlandırdı.

Bunu ilk kez cep telefonlarında görmüştük. Fiyatları düştükçe analog şebekenin dijital şebekeye evrilmesi ihtiyacı doğdu. Tıpkı yenilenebilirlerin elektrik şebekesinde yaptığı gibi. Şimdi ise cep telefonları pek çok şeyi değiştirdi, bazı sektörleri bitirdi (fotoğraf makinesi, alarmlı saatler, haritalar) ve daha da yapıyor (gazeteler, müzik sistemleri)

2004’te nasıl yenilenebilirleri hissetiysek, 2010’da da elektrikli arabalarla ilgili aynı şeyi hissettik. “Ulaşımın dönüşümü” 7 temel büyük trendden biriydi. 2040 yılında yeni satışların %35’i elektrikli arabalar olacağını iddia etmiştik, hatta %47lere kadar da çıkabilir.Fakat bu Şubat öngörümüzün sandığımızdan daha kötümsel olduğu, dönüşümün daha hızlı olduğunu düşünmeye başladık. Dünyada elektrikli araba satışları 2015’e göre %57 arttı.

Bunu sadece elektrik pillerinin fiyatının son 5yılda %65 düşüşüne bağlayamayız. Çünkü elektrik arabalar daha yumuşak bir sürüşe sahip, fakat daha iyi hızlanıyor.Evde işte şarj edilebilirken,daha az bakım istiyor ve hava problemlerini de çözebilir.

Diğer bir etkisi de otonom sürüş, bağlantılı(connected) araç ve hizmet olarak ulaşım teknolojileri

Ulaştırma sistemi dijitize oluyor, tıpkı telefon sistemi gibi, elektrik sistemi gibi

Tesla çok tartışılıyor ama geleceği ucuz krediye bağlı, özellikle önümüdeki 3 yıl. Çünkü yatırımcılar ne kadar kaybettiğine değil, kaçırdığı üretim hedeflerine bakıyor.

Otomotiv sektörünün geleceğini anlamak için Google’a Apple’a değil, ana akım otomotiv şirketlerini izlemek gerek. En önemli haber Tesla model 3’de değil. Belki VW’in Dizelskandalında 15 milyar dolar uzlaşma ve 2milyar$’da VW’nin ABD’de sıfır emisyonlu araçları öne çıkarma sözü. Bu söz VW’nin 2025 yılında satışlarının %25’ini elektrikli araçlardan yapmasına gidebilir. Bu da 10 yılda 2.5 milyon araç/yıl demek

Bu değişim neleri etkiler

1. Araç bakım-parça zinciri: Piller ve sensörler.. Tıpkı daha önce 1904’te at arabaları işi yapan 61306 insan varken 1921’de bunun 8025’e düşmesi gibi
2. Araba satış ağları: Pekçok şey uzaktan yazılımla halledilebilirse, pillerde 70bin km’de yenilense, ayrıca gelişmiş elektronik sistemler kazaları da azaltırsa…..
3. Elektrik sistemi: 2040’da Elektrikli arabalar dünya elektrik talebinin %8’i 2701 TWh elektrik tüketecek. Araçların talep yönetimine katılması, ikinci el pillerin evlerde kullanılması. 2018’de ikinci el pillerin fiyatı 49$/kullanılabilir kWh’a düşebilir
4. Petrol şirketleri ve ihracatçıları: 2040’da 13 milyonv/g petrol talebi düşebilir.Petrol fiyatları “daha uzun süre düşük değil”, “ebediyen düşük” kalabilir.
5. Yol ve Şarj ağı: Ortalama bir elektrikli araç kullanıcısı arabasını evde, ofiste, sokakta şarj edebilir. İnşaat sektörü bundan fayda görecek. Uzun yol istastonları sadece yeni market ve yemek hizmeti ile ön plana gelecek
6. Şehirler: Otomobilin modern şehri nasıl değiştirdiği, uydu şehirler oluşturduğu biliniyor. Otonom sürüm bunu tersine çevirmeyecek, aksine arttırabilirde. Büyük caddelerdeki gürültü ve değer açısından etkisi ne olacak
7. Diğer ulaşım sektörleri: Sadece otomobiller değil, şu anda Çin’de 200milyon elektrikli bisiklet var. Pil fiyatı düştükçe bu elektriklenme ağır vasıtaları da etkileyecek. Piccard : “10 yılda, 50 yolcuyu orta-uzun uçuşlarda taşıyan elektrikli bir uçak göreceğim” demiş
8. Maliye Bakanlığı: Avrupada petrol ve dizel vergileri hükümet gelirlerinin %7sine denk geliyor. İlk olarak bu gelir elektrikli arabalardan sonra nereden alınacak. İkinci olarak, otomobil yan sanayisi ile milyonlarca kişi işsiz kalabilir. Son olarak temiz enerji ve ulaşım sektörleri daha fazla uzun dönem sermayesi isteyen yatırımlar. İlk yatırım yüksek, sonraki düşük.

Kompleks sistemlerde faz değişimini öngörmek zorsa, daha zoru ise bu değişimin nerede biteceğini bilmek. Eğer tahminlerimiz doğru ise küresel ekonomi bunu iliklerine kadar hissedecek

 

 

Tarih

16.11.1992 – “2000 yılına kalmadan, yola çıkmadan önce otomobilinizin benzin göstergesine değil,”pil göstergesine” bakacaksınız.”

 

Bugün bazı teorileri doğrulayan durumlar oldu. Petrol fiyatları çok hızlı gerilemeye başladı. Hafta ilginç olacak. Bu arada araba sektöründen çok haber geliyor, ride sharing, hailing amma çok kavram var. Ama otomotiv sektörü hisselerini de izlemek gerekecek. Günün haberi Şili’den güneş 2.9cent/Kwh

Bilgiler

EON ve RWE’inin yeni stratejisi piyasa tarafından test edilecek.Strateji neydi? Geleneksel fosil yakıtlar ile yenilenebilir yatırımları ayrı şirketlere almak. EON, geleneksel üretim ve ticareti Uniper adlı şirkete alırken, RWE’de RWE Innogy’yi kurdu. İki firmanın da treni kaçırdığı iddia ediliyor. Avrupadaki 200 GW kapasitede EON sadece 2.1 GW, RWE 3.1 GW’a sahip deniyor.

Ford 2021’de otonom bir araç ile yollarda olacağını duyurdu. Araçları öncelikle sürüş paylaşımı için kullanılacak. Bu araç-sürüş paylaşımında amma çok kavram var. Ford CEOsu Mark Field bence çok ilginç bir şey söylemiş Ford “artık sadece bir otomobil firması değil, bir hareketlilik, mobilite firması”. Bu cümlede güzel “Ford sürücüsüz araçları icat eden değil, onu kitlelerin erişimine sunan firma olmak istiyor”.

İspanyol Solarpack, Şili de 120 MW güneş santrali yatırımını 29.10$/MWh’e kazandı. Yani 2.9 Cent/kWh. Bu şu ana kadar ki, en düşük fiyat. Şili’nin ilginç bir ihale mekanizması var. Bu arada Polysilicon güneş paneli de 44.7 cent/W, yani MW’ı 447bin $’a kadar düşmüş.

Nature Energy’deki makaleye göre, 100C buhar üretmek için çok ucuz bir yöntem tanıtıldı. Bu güneş enerjili buhar üretici ile termal güneş sistemlerinin fiyatları daha da düşecektir.

Yeni Lityum metal piller, kilogram başına 2 misli fazla enerji depolayabiliyor. Bu da 400-500 Wh/kg oluyor. Normalde bu rakam 200-250 Wh/kg oluyor. 1 kg dizelde ise neredeyse 10kWh enerji var. Ekim 2015’te Solid Energy ilk çalışan prototipini tanıttı. Piller 2017 ilk çeyrekte ve elektrikli arabalarda 2018’de bekleniyor.

Morgan Stanley haklı çıktı diyorlar. Suudilerin tam da piyasa da rekor short pozisyonlarda konuşması ile (üretimi durdurabiliriz diyerek), bir anda petrol fiyatlarını arttırdı. Bu ralli bitti ise şimdi tam tersine hareketler başlayabilir.

2017’de ABD’de kömür eksikliği hissedilebilirmiş. Kömür üreticileri ABD’de o kadar sıkışmış durumdaki bir talep artışı olsa karşılayamayabilirler.

İstatistik

Şili’de ihale sonuçlarına göre

Rüzgar 31$/MWh, Doğalgaz 47$/Mwh, Kömür 57$/MWh, Hidro 60$/Mwh, jeotermal 66$/Mwh

 

http://energy.mit.edu/news/doubling-battery-power-consumer-electronics/

Elektrikli araç sektör standardı “tek şarjla 200 mil”(320 km)

ABD’de iki yıl öncesine göre kömür üretimi %33 düşmüş.

Tarih

Uluslar arası Enerji Ajansı’nın dünya enerji görünümü ile gündeme gelmediği yıllardan

 

Dolardaki zayıflık petrol rallisini destekliyor. Fakat trendi değiştirecek bir davranış görmedik. Eğer ABD körfez bölgesinde hortum-fırtına olursa yukarı yönlü hareket imkanı var. Bugün ilgi çeken bir konu ise ASEAN-5’lisinin emtia fiyatlarını etkilemesi idi. Aynı şekilde Avustralya ve İngiltere’nin Çin yatırımlarına soğukluğu vs. Petrol fiyatı takip ederken rasyoneliteyle inancı karıştırmamak lazım. Yani fiyatlar 2017de dengelenir yanlış bir cümle, fiyatlar şimdi de dengelenmiş durumda. Dengenin $60 üzerinde oluşmasına inanmak ise ayrı bir konu

Bilgiler

Bugün petrolle ilgili okunması gereken yazı: “İnsanlar neden piyasaların ne zaman dengeye geleceğini konuşuyor”. Dieter Helm çok ilginç iki cümle kullanmış. Başlarken “Petrol fiyatları rasyonel insanları ‘inananlara’ çevirme alışkanlığı var”, son cümlesi de “Fiyatlar iner çıkar, asıl önemli olan trenddir”.

Orta Asya’nın petrol ve gazı doğuya akıyor. Yazıda klasik IR argümanları, önemli noktası Çin’in orta asya ile kurduğu bağlar önümüzdeki yıllarda Hindistan’la da artabilir. Orta Asya iyiden yönünü doğuya döner diyor.

Çinlilerin İngiltere’de Hinkley Point C nükleer projesinde beklediği onayın ertelenmesi ilginç oldu. Anglo-Saxon taraftan(Avusturya, İngiltere, daha önce ABD) Çinlilerin yapacağı yatırımlara “güvenlik riski” ile yavaşlatma/durdurma  uygulaması da göz önüne alınmalı. Yazının sonucu para kadar “güven” lazım.

Çin yavaşlasa da ASEAN-5 (Endonezya, Tayland, Malezya, Filipinler ve Vietnam) sayesinde emtialar değer kazanıyor. BHP Billiton CEO’su bu bölgelerdeki emtia yoğun altyapı projelerinin (inşaat, yol, hat, boru) emtia talebini arttıracağı ve destekleyeceğini söylüyor. Yeni Çin olmasa da, bu ülkeler yeni büyüme hikayesi.

Uber, özel tasarım Volvo XC90lar ile Pittsburg’da otonomhizmetlere başlıyor, ama koltukta yine de insan oturacak. Uber 2021’e otonom araçlı servislere göz dikmiş ama kendi arabasını yapmayacak. Haberden anladığımız kadarı ile yeni sistemi ile Federal otoritelere başvurmadan önce data ve mil yolculuk tecrübesi edinmek istiyor. Uber CEOsu Travis Kalanick.

Siemens bültenindeki bir yazı elektrik sistemi için güzel bazı ilginç kavramlara sahip. “Bölgesel enerji hücreleri kavramını tartışıyoruz…. Nasıl vücuttaki hücreler beyne bağlı ise,geleceğin elektrik sistemi de ağları organize eden ve yerel enerji piyasaları oluşturan birbirine bağlı iletişim sistemleri tabanlı olacak”.

İngiltere’de OFGEM ulusal şebeke operatörü National Grid’in bütçesinde kesinti yaptı. Sebebi “daha az üretim santrali yüksek voltaj şebekesine(YG) bağlanıyor”.Daha önce 33 GW yeni kapasite YG’ye bağlanması beklenirken, 14 GW’ye düşürmüş. 2012’de dağıtık üretimin 2013-2021 döneminde 0.5 GW olacağını öngörürken, şu anda 11 GW bağlanmış ve 13 GW’da yolda

İngiltere’nin planladığı 6 nükleer santralden hiç biri İngiliz bir firmanın değil. (Fransızi Çin, ABD, Japonya) Hiç İngiliz firmanın olmaması politik tartışma konusu. Sadece nükleer santral değil, İngilteredeki çoğu büyük altyapı yatırımı yabancılar tarafından yapılıyor.

Meksika körfezindeki bir iki hortum WTI fiyatlarını 50$’ye getirebilirmiş.

İstatistik

Çin:

• Kazakistan’da petrol üretiminin %20sini kontrol ediyor, 1700 km sınırı var, 2300 kmlik dünyanın en uzun boru hatlarından biri ile Hazar denizini Sincan’a bağlıyor
• Türkmenistan-Çin arasında Orta Asya-Çin gaz boru hattı ile satış yapıyor. Hatta Özbekistan’da gaz sağlıyor.
• Kırgızistan’da iki rafinerinin finansmanını da Çin yapıyor.
• 2020’de Çin bölgenin petrol ve doğal gazının %50sini kendine ithal edecek (IEA)

ASEAN-5’te çelik talebi büyümesi %6 olacak

Çin dünya bakırının %50sini, denizaşırı kömürünün %21ini, ve demir cevheri ithalarının %65’ini tüketiyor.

Suudi Arabistan, Haziran petrol ve ürünleri ithalatı 8.83 milyon varil/gün. Bunun 7.46 mv/g’ü ham, 1.37 mv/g’ü de işlenmiş ürün. Jodidb.org

Aralık 2017 teslim Brent 55$.

 

Kitap Özeti

What Went Wrong at Enron? Enron’da ne yanlış gitti? “ABD tarihinin en büyük iflasını anlamak için herkesin rehberi”   Peter C. Fusaro ve Ross M. Miller   2002

 

Enron niye battı? Hemen kategorik cevapları sıralayalım, kapitalistti, aç gözlüydü, hırsızdı, açtı…

Peki Enron’un batışını getiren teknik olaylar dizisi neydi? Kitap bu konuda basitçe anlaşılabilen, okuması kolay bilgileri bir araya getirmiş.

Kitap Star Wars’ın popüler olduğu yıllarda, Star Wars kahramanlarının kartlarının çocuklar arasında nasıl değiş tokuş yapıldığı ile başlıyor. İki sebepten: bu ticaret mantığı daha sonra Enron’u anlatırken de kullanılyor;iki Enron’un bazı şirket isimleri de Star Wars’tan esinlenmiş.

Enron aslında Houston Doğal gaz şirketi olarak başladığı hayatında, doğal gaz sektörünün deregüle edilmesi ile piyasalar oluşturma konusunda fırsatlar görüyor. Deregülasyon fiyatlardaki belirsizliği arttırdığı için gelişmiş risk yönetim araçlarına ihtiyaç oluyor, bu araçları da Enron sağlıyor. Aslında yaptığı tüm kontratların al yada sat tek tarafı Enron oluyor.

Enron öncelikle ABD SPKsı tarafından gözetim altında olmayan swaplara eğiliyor, daha sonra ise kendi kontratlarını yayınlıyor. Sonra interneti keşfederek EnronOnline’ı kuruyor(youtube videoları var). Anladığım kadarı ile işe ilk girdikleri boru hattı ile gaz taşımacılığı işinde büyüyemeyeceklerini görerek ticaret tarafına ağırlık veriyorlar. Büyük firmalara toptan satış, kontrat işi ile piyasa oluşturmaya çalışıyorlar. Sonra müzik(Rythms), genişbant internet vs.

Enron’un temel sorunu aslında, batışının habercisi olan makalede de Bethany McLean’in “Enron çok mu yüksek fiyatlanıyor?” – Is Enron Overpriced? Makalesinde geçen bir soru “Enron gerçekte nasıl para yapıyor?” (How exactly does Enron make its Money?”

Bunun için de SPE – Special Purpose Entity’leri(SPV-Özel maksatlı şirket) anlamak gerekiyor. Bunlar özel bir iş için kurulan ayrı alt firmalar. Mesela bir şirket tüm işlemlerini aynı ana firma altında değil, ama ilerde satarım diye, mesela market zincirini ayrı bir alt firma, finans hizmetlerini ayrı bir firmada tutar. Böylelikle ana firmanın riskini sınırlamış olur.

Enron’cular bu kurdukları SPE şirketlere Star Wars, Jurassic Park’tan isimler veriyorlar. JEDI 1, JEDI 2, Raptor. Çocuklarının ve eşlerinin baş harflerinden LJM 1, LJM2. Bir diğer yaptıkları şey ise, muhasebe de mark-to-market, cari piyasa değerine göre değerlemeye geçiyorlar. Muhasebesel olarak işleri kuralına göre yapmayarak, bir şirketi aldıklarında o andaki değerlerden tüm kârını bugüne endeksleyip sanki kâr varmış gibi gösterip, zararları da SPE’lere yıkıyorlar. (Teknik detayların bir kısmı kitapta var, ABD’deki muhasebeleştirme kurallarını kötüye kullanıyorlar, sonra 2002 yılında Sarbanes-Oxley yasası çıkıyor)

Yani ana şirket aslında çok kar etmiş gözükürken, tüm zararlar SPE’lere itiliyor. Ve olaylar anlaşılmasın diye de en iyi muhasebecilerle çalışarak bilanço, gelir tablolarını mümkün olduğunca az bilgili ve anlaşılmaz yapıyorlar. Aslında sorunlar Enron’un kredi notu “junk” seviyeye düşmese daha da ileri itilebilir gibi bir his var kitapta. Ama zararlar ortaya çıkınca hisse değeri $1’ın altına düşüyor.

Kitapta Enron’u boru hattı ile gaz işinden, deregüle piyasada “inovasyon” oluşturan, risk araçları geliştiren, piyasalar kurmaya çalışan, bir çok ürün için piyasa oluşturan bir şirket olarak görülüyor. Ayrıca en zeki insanlarla çalışıyorlar. Burada kitapta verilen bir diğer mesaj da, en iyilerle çalışmak başarıyı garanti etmez. Bunun için de Long Term Capital Management hedge fonu örnek veriliyor. Nobel ekonomi ödüllü iktisatçıların inovatif fonunun bile (1994-1998), bir Rus krizi ile battığı anlatılıyor.

Kitapta 3 temel kişinin etrafında dönüyor. Ken Lay, Bush ailesinin de takdirini kazanan Enron’un kurucusu. İsmi EnterOn’dan geliyor ama kısaca Enron deniyor. ABD başkanı George W. Bush (oğul Bush) “Kenny Boy” diyor. 2006’da kalp krizinden ölüyor

Jeffrey Skilling, en çok kötü adam olarak hissetirilen kişi, hatta 6 ay da CEO’luk yapıyor. Aslında master planlar Skilling’den. Harvard mezunu olması ve Harvard’da bir derste durum değerlendirmesinde, “insanları öldürse de ürünleri satmaya devam edeceği” şeklindeki cevabı şoke edici. 2017’de hapisten çıkabilecek.

Andy Fastow, SPE’leri yöneten ve muhasebe işlemlerinden sorumlu kişi. Muhasebe ile ilgili teknik kısımları organize ediyor, 2011’de hapisten çıkıyor.

 

Tarih

24 Ocak 2002- Enron, ABD Başkanının Kayınvalidesini de batırmış, Milliyet

 “Nullius in verba”, hiç kimsenin sözünü –hemen- doğru diye kabul etme, Royal Society’nin de mottosu. Petrol fiyatları konusunda bu yanlışa çokca düşüyoruz, hep bizden daha iyi “trader”ların açıklamalarını baz alıyoruz, bu da emtia piyasalarında bir “sürü” psikolojisi oluşturuyor gibi.  Ama bence günün önemli haberi GE’nin kömüre daha çok eğileceği haberi, acaba ne gördüler? Yükselen doğal gaz fiyatları, yenilenebilir de bir sorun mu?

İklim konusunda tweetlerden dün akşam ilginç bir öngörü geldi. Türkiye’de ve Avrupa da 1963 kışı –ki çok çetin geçmiş, 2017’de yaşanabilir diye. Sebepler: Güneş aktivitesinin tersine dönmesi (azalması), La nina. En son Çin tahminleri de Aralık-Mart’ı Türkiye’de 2C daha soğuk göstermiş. Hava tahminleri yalan olsa da daha doğrusu şimdilik yok.

 

Bilgiler

Dünya petrolden kurulu değil, balık da önemli. Güney denizindeki Çin ve Filipinler arasındaki tahkim davalarının asıl sebebi balıkçılık ekonomisiymiş. Alan 3365 tür balığa ve dünya balık avcılığının %12si, 21.8 milyar $lık ekonomisi bu bölgeden geliyormuş. 3.7 milyon insan da bu bölgedeki balıkçılık sayesinde istihdam ediliyor.

Batı Afrika sahilinde Gana günlük 80bin varil/gün üretime başladı. Ayrıca üretilecek doğalgazın da değerlendirilmesi gündemde. Tullow Petrol tarafından yapılan üretimin yanında Fildişi Sahilleri ile Gana arasında 2017’de çözüme kavuşturulması beklenen 10 saha da var. Tüm afrikanın bu sene 2.1 milyon v/g(2015’e göre -30000) üretimesi bekleniyor.

Türkiye’de elektrik talebinin olmazsa olmazı çelik talebidir. Faizlerin düşmesi ve konut ile birlikte çelik talebinde  artış bekliyor Çelik Üreticileri Derneği.Çelik talebi elektrik talebini de canlandıracaktır, eğer Çin sübvanseli çelik ile yerli firmaların pazarını küçültmezse

California Hava Kaynakları komisyonu 2030’a kadar metan emisyonlarını %40 azaltmayı hedefliyor. Bu sebeple bölgedeki inekler de bu çevreci amaca hizmet etmek için strateji raporu ile gündeme geldi. Strateji dökümanında tezek yönetim pratikleri, hayvanlar için yeni beslenme reçetesi ve karındaki mikroorganizmalara müdahale ile metan emisyonları azaltılacak.

OPEC+’in üretimi sınırlama anlaşması yanlış soru, asıl soru üretim limiti getirirlerse bir işe yarar mı? Eğer bir anlaşmaya varılsa da bu daha çok ABD şeyl ve Kanada petrol kumu firmalarının üretimini arttırmalarına yarar deniyor. Kaldı ki jeopolitik sıkıntılar sebebi ile üretimi düşen Nijerya gibi ülkelerde bu anlaşmalara girmeyebilir.

Prof Han Wanke(Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu Enerji Enstitüsü Genel Müdür) ile röportaj Çin stratejisi için okumaya değer. Wenke, ilk olarak Çin’in kömür tüketimini azaltacağını, ikinci olarak daha fazla rüzgar ve diğer yenilenebilir enerjilere yatırım yapacağını, üçüncü olarak enerji yönetimi ve işleyişinin reforme edileceğini, son olarak da devletin rolünün azaltılarak özel yatırımın öne çıkarılacağını söyledi

Günün haberi GE’nin şimdiye kadar kömürden uzak durmasına rağmen tekrar kömür teknolojileri konusunda iyimser olması. Eski santrallere güncellemeler ile emisyon iyileştirmesi, gelişen ekonomiler (ve özellikle Asyada) yeni kömür santralleri işine girmesi dikkat çekiyor. Acaba orta-uzun vadede yüksek doğalgaz fiyatları da mı görüyorlar.

Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarının ABD’deki ESA (PPA) Elektrik Satış Anlaşmalarına göre çıkardığı grafikte, rüzgardan elektrik üretimi anlaşmalarının 2cent/kWh’e kadar düştüğü iddia edildi. Dikkat edilmesi gereken nokta ABD’de ESA’lar rüzgarda genelde 20 yıl oluyor. Bu arada raporun excel’i sunumu halka açık.

İstatistik

Çin’in 13. Beş yıllık planı (2016-2020) hakkında bazı rakamlar

• 368 milyar dolar akıllı şebekeler, ultra yüksek voltaj ve dağıtım şebekeleri yatırımı
• Rüzgar kapasitesi ikiye katlanarak 250 GW’a çıkacak
• Güneş kapasitesi üç misline -> 160 GW’a yükselecek
• Hidro %40 arttırılarak 420 GW’a arttırılacak
• 2030’da enerjisinin %20sini fosil olmayan yakıtlardan karşılamk istiyor
• 2020’de enerji yoğunluğunu %15, kömür kullanımını %20 azaltmak, fosil olmayan yakıt oranını %15’e çıkarmak istiyor
• 2020’de nükleer 26 GW’tan 58 GW’a ulaşacak, 2030’da ise 150 GW hedefleniyor.
• Önümüzdeki 5 yılda da doğalgazın oranı %5’ten %10’a çıkacak

Rapor

Energy Storage Requirements for Achieving 50% Solar Photovoltaic Energy Penetration in California

National Renewable Energy Laboratory, http://www.nrel.gov/docs/fy16osti/66595.pdf

Türkiye’de çok konuşulmayan ama daha fazla güneş sisteminin devreye gündeme girmesi ile gündeme gelen “üretimden kesinti” (“curtailment”), aslında önümüzdeki dönemde önemli olacak. Raporda daha önceki analizlerdeki %20-25 güneş penetrasyon oranlarından %50ye yakın penetrasyon ve depolamanın potansiyel rolü incelenmiş.

Ne kadar depolama yapılması gerektiği hesaplanırken ne kadar güneş kesintisinin kabul edilebilir olacağı incelenmiş.Sistemde genel olarak esneklik(flexibility) sağlayan üretim santrali, talep yönetimi, ithalat, elektrikli arabalar ve depolama değerlendirilmiş. 6.4 milyon elektrikli arabanın da sistemde olacağı öngörülmüş.

Raporda 2030’da LCOE olarak güneş 3 cent/kWh’a kadar fiyatların düşeceği söylenmiş. Bu sayede güneş üretimi kesilerek sistem dengelense de, güneşın alacağı net fiyat o yıldaki kombine çevrim elektrik üretimi maliyeti 7 cent’in altında kalacağı kabulu yapılmış.

 

 

Tarih

Osmanlı da MikroGrid’in Temelleri ,  1915.. Daha önce twitter’da bölüştüğüm bu sayfayı bölüşmek istedim.

Kendi koleksiyonumdan, http://www.barissanli.com/calismalar/tarih/elektrikpilleri-1915-bs.pdf

Mustafa Rüşdü Dar-ül Fünun Mezunlarından     Herkes kendi hanesinde kendi kendine ELEKTRİK Ve AKÜMÜLATÖRLER İle tenvirat (aydınlatma) icra edebilir.     “1” Amperden “40” ampere kadar ceryan hasıl eden müteaddid piller ile muhtelif iktidarda akümülatörlerin sureti imal ve istemalinden bahsi amali bir kitapdır   Müteaddid resimler ve tesisat pillerine havidir   Sahib ve neşir : İlyas   Kafi hukuk mahfuzdır   Dersadet – Kanaat Matbaası 1331

17.8.2016- EAK

-Tamamen kişisel notlar  yanlışlar için barissanli2@gmail.com –

Petrolde fiyat oluşumları aşağı yönlü. OPEC’in anlaşma yapacağına inanan yok. Ama Bernanke’nin Fed için dediği gibi “ne dediklerini kelimelere ayırmayın, veriye bakın”. OPEC üyeleri medya ile kedi-fare oyunlarına devam edecek gibi. Eylül’e kadar yukarı yönlü hareketler de ABD verileri önemli. Ekonomi canlanıyor mu, stoklar eriyor mu, taşımacılık artıyor mu?. Ama stok/satış oranı hala yüksek. Traderlar bugün 50 yi bir test eder herhalde Brent’de. Ağustos-Eylül yüksek fiyat kalıcı değil-jeopolitik olaylara bağlı. Neden? Ağustos-Eylül rafineri talebi düşük, ayrıca eylülde Suudilerin içi tüketimi düşebilir.

Bilgiler

Kömür son 5 yılın en hızlı yükselişini yapıyor. Artışın sebebi “Çin’in yerli kömür üretimindeki sınırlamaları oldu”. Goldman Sachs ve Uluslar arası Enerji Ajansı kömürün nihai sona geldiğini iddia etmişlerdi. Ama üretim artan fiyatlar ile artıyor. Aynı şekilde, Japonya, Güney Kore, Hindistan, Vietnam, Filipinler de de güçlü bir talep var. Kore de 2022’ye 20 yeni kömür santrali yapacak, 10 tane eskiyeni de 2025’e kadar kapatacak.Endonezyanın üretimi arttıramama sebebi de madencilerinborç durumu.

Lityum hava pillerinin en önemli özelliği lityum ve havadaki oksijen ile çalışmaları, fakat  havanın içindeki su buharı vs karbon dioksidin ise zararlı olması. Nature Energy’deki makale ile daha pratik ve dayanıklı bir yöntem önerilmiş. Araştırmacılar 1 seneye üretilebilecek bir pile geçmeyi ümit ediyor.

Mevcut akaryakıtlı araçlarla sağlanan hizmetlerin %87si uygun fiyatlı elektrikli araçlarla da sağlanabilir. Makalenin temel değindiği nokta, elektrik araçların sınırlı menzilinin olmasının diğer araçların yerini almasına engel olmadığı.

Anthropocene neymiş? Bu makale çok kafamı karıştırdı  ama kısaca yazar “insanın dünyada iz bıraktığı değil, Dünya sisteminin(ekosistemi değiştirdiği) işleyişini ilk değiştirdiği zaman başlayan olay”. Yazar tarım vs anthropocene başlangıcı olmaz, çünkü ekosistemin işleyişi modern sanayileşme ile bozuldu diyor.

Türkiye’de de popüler hibrit araçlardan BMW i8’in ikinci nesili (2017deki değil) 2022’de 480 km menzile sahip model piyasaya sunacakmış. Neden önemli, TR’de araba değişimi de o yıllarda hızlanacak demek olabilir. Bir şeye dikkat etmek lazım, AB yakıt tüketim testleri çok rahat o yüzden AB üreticilerin beyan ettiği rakamlar gerçeğin çok uzağında, ama ABD’de yakıt tüketim testleri daha sıkı o yüzden beyan ve gerçekleşme farkı daha düşük.

Avustralya’nın en büyük şebekesi Ausgrid’in satışı için State Grid Corp of China’nın teklifinin reddedilmesi Çinfobisi olarak nitelendirildi. Ausgrid için Hong Kong’lu bilyoner Li Ka-shing’in de teklinin reddedilmesi ilginç.

Hindistan’ın 303 GW’lık termal kapasitesinin üçte birinden fazlasını yatıyor. Geri kalanının kullanımı da %55 seviyesinde. Bu da ödenemeyen banka borçlarına dönüşebilir.

Piyasalara merkez bankası ne ise, petrol piyasalarına OPEC’o.Sözle piyasaları yönlendiriyorlar, icraat a herkes zor diyor. Fakat ilginç olan, şeyl petrolcüler fiyatlar yükselirse aynı hızla üretimi arttıramayabilirmiş, borçlardan dolayı

Hedge fonlar da bilgisayar destekli otomatik tradeler yüzünden işler kesat deniyor. Motive etme yöntemleri: “Hiçbir insan makineden daha iyi değil, hiçbir makine de insanlı bir makineden iyi değil”

İstatistik

Opec ilk üretim hedefini 1982’de yaptı. 117 bakanlar konferansının 52sinde üretimi değiştirme kararı alındı.

	1982-2016	1982-1991	1992-2001	2002-2011	2012-2016
OPEC Toplantı sayısı	117	32	34	42	9
Üretim değişim kararı alınan	52	16	18	18	0

John Kemp

New Goldman Sachs kömür fiyat tahminleri : 3 ay 65$, 6 ay 62$, 12 ay 60$ (daha önce 40 lı seviyelerdeydi)

Çin’in Geçen Temmuz’dan bu yana elektrik talep artışı %8.2.

ABD enerji kullanımının %28’i ulaştırma ve bu ABD sera gazı emisyonlarının %34’ünün de sebebi. ABD’de de kişi başı tüketim şehirden şehre %50 fark edebiliyor.

Ortalama hedge fon sene başından beri ortalama %3 getiri getirmiş.

Delek ve Avner’in Energean Oil&Gas’a verdikleri:

1. Karish sahası(2013): 36.3 bcm doğal gaz (+14 bcm daha olabilir)
2. Tanin sahası(2011), 22.4 bcm doğalgaz (+12.7 bcm daha olabilir)

 

Rapor

Düşünülmeyeni düşünmek “Çin ile Savaş” …. War with China, Rand Corporation, http://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1140.html

Rapor sadece ilgi uyandırdığı için enerji ile ilgili kısımlarına değiniyorum. Raporun web sayfasında,

Anahtar bulgularda “Çin’in denizaşırı enerji arzının kaybolması özellikle zarar verici olur” denirken,

Önerilerde “ABD liderleri Çin’e savaş-kritik emtialara ve teknolojilere savaş sırasında erişimi engelleyecek opsiyonlar geliştirmeliler” diyor. Aynı şekilde “ABD, Çin’den gelecek kritik ürünlerin akışının bozulmasını giderici önlemlerde almalı” yazılmış.

Savaşı iki eksende ele alıyor, yoğunluk(hafifden şiddetliye) ve süre(bir günden birkaç yıla).

Çin’in %60 petrole bağımlı olduğu ve stratejik rezervlerinin de 10 gün olduğu(s7)na değinilmiş. Çin stratejik rezerv konusunu ilk defa 2014’te duyurmuştu. Enerji arzına kesintinin etkisi, ticarette bir azalma olarak ele alınmış, çünkü Çin doğal gaz ve petrolün önemli kısmını ithal ediyor (s45). Rusya’nın ise, Çine para karşılığı petrol sağlamak isteyeceği, jeopolitik çekişmelerden ayrı olarak ele alınmış. (s56). Çin’le ABD arasındaki bir çatışmanın Orta Doğu’daki çatışmaları da arttırabileceği, bunun da ortadoğudan daha çok petrol alan Çin’i etkileyebileceği analiz edilmiş. (s57). ABD blokajının Çin ekonomisine çok zarar vermeyeceği ama Çin’in uzun ve şiddetli bir savaşı devam ettirmesini güçleştireceği, bunun için Çin’in deniz aşırı petrol ve LNG arzını kesmenin en dramatik etkiyi oluşturacağına değinişmiş(S71).

 

Tarih

5 Ekim 1977- Milliyet

Sanıldığının aksine sadece Hirfanlı değil, bir çok baraj da yerli imalat yapıldı. Kebanın parçaları 1977’de Karabük Demir Çelik’te onarılıyor.