8 Eylül 2016

Word: https://drive.google.com/file/d/0B3RIv3pMNaTdNFBqXzA4Sjd5bms/view

Dün ki HSBC raporunda petrol sahalarının üretim düşüşü ile petrol de üretim eksikliği yaşanabilir denmişti. Serkan Şahin, bu konuda çok güzel 2-3 soru sormuş. “Azerbaycan’ın üretim düşüş oranı Suudi Arabistan veya Iraktan daha iyi, oysaki sahaları daha küçük, ama sizin teoriye göre küçük sahalar daha hızlı düşer? Kuyu ve saha bazlı üretim düşüş rakamları arasındaki farkı dikkate aldınız mı? İşletmesel üretim kesintileri (saldırı, vs) dikkate aldınız mı, çünkü her üretim kesintisi üretim profillerini daha negatif etkiliyor. Offshore kuyularda ise, üretimi tam kapasiteye hızla çıkararak, daha hızlı üretim düşüşüne sebep verirken, bu yüksek üretim ile sabit yatırımı daha hızlı ödüyor olabilirler mi?

Bilgiler

Norveç petrol fonu Duke Energy’i de yatırım portföyünden çıkarmış, sebebi “ciddi çevresel zarar riski”. Norveç petrol fonu 900 milyar $. Norveç fonunun yatırım kapsamı dışı bıraktığı kurum sayısı 110 oldu. Norveç fonu ortalama olarak dünyadaki tüm şirketlerin %1.3’unun sahibi. Duke’deki payı 0.62%. Sorun ne? Kuzey karolina’da kömürden kaynaklı kül alanları

Hindistan Yenilenebilir Enerji Kalkınma Kurumu 110 milyon $ sermaye ile 1 milyar $’lık da finansal enstrüman kullanarak 3 ay içierisine 2 milyar $ lık bir fonu yenilenebilir enerji fonu ayıracak. Fonu Ulusal Altyapı Yatırım Fonu (NIIF) yönetecek.

Nijerya’da Shell force majeure’ü kaldırınca, Eylül Ekim için ekstra Bonny Light kargolar yola çıktı. Tekrar stok seviyeleri yükselebilir, veya talep düşebilir. Diğer faktörlerle petrol fiyatlarında Eylül’de oynaklık çok olabilir.

PMU-fazör (faz) ölçüm araçları. Faz nedir, bir dalga formunda tepe noktanın göreceli pozisyonu. Eğer elektrik şebekesinde aynı anda tepe noktalar (fazlar) birbirinden çok farklılaşırsa şebeke dengesizleşir ve çöker. PMU bu sebeple GPS ile anlık olarak takip ile şebeke çökmelerini engeller. Güzel yazmış.  31 mart sebeplerinden biri

Interfax Asya’daki gaz kuyularının sayısını takip eden grafiğinde Avustralya ve Taylanda Ağustos’ta gaz kuyu sayılarından artış görmüş.

Opsiyon piyasası işlemleri OPEC ve Rusya’nın anlamlı bir anlaşma yapamayacağı yönünde hareket ediyor.

Donald Trump’un enerji danışmanı Harold Hamm, Rusya ve OPEC’in üretim sınırlama konusunda anlaşmaları gerektiğini söyledi. Texas Railroad Commission günlerini hatırlattı bana. Trump fosil yakıtları ABD enerji politikalarının temeline taşımayı düşünüyor. Hamm Continental Resources’ın hem CEO hem kurucusu, varlığı 14.5 milyar $.

Ekvator, Amazondaki Yasuni milli parkında kazıya başlamış. 2007’de Başkan Rafael Correa, burada kazı yapmamak için gelişmiş ülkelerden 3.6 milyar $ gelir kaybı tazminatı istemiş.Rezerv miktarı: 1.67 milyar v/g.

Tarih

3 Ağustos 1967 – Milliyet –Sayfa 2- TV gelirken (Düşünenlerin Düşüncesi)

7 Eylül 2016

Word: https://drive.google.com/open?id=0B3RIv3pMNaTdOTN6OE1LM0dOX2c

ABD’de son 10 yıldaki önemli keşiflerden biri “Alpine High” en az 2 milyar v, kimine göre 3 milyar varil. HSBC’nin raporu mevcut sahalardaki üretim düşüşlerine dikkat çekiyor. ABD’nin eskiyen SPR’sini yenilemek için petrol satışı da not alınmalı. ABD’de VW skandalının artçı davalarında Bosch’un da hedef alınması dikkate değer. Kömür notlarım yarım kaldı ama önemli. Özal mı Demirel mi enerji sektörüne daha çok yatırım yaptı? Özalmış.

Bilgiler

Elektrikli araçlar, benzinli araçlardaki hareketli parçaların sadece %10’una sahip, daha ucuza üretilerek bakımı yapılabiliyor. Ford’da 2020’ye 13 elektrik ve hibrit araç modeli hazırlayacak

Almanya’nın sanayi üretimi, 2014’ten beri en yüksek aylık düşüşü gördü. Sanayi sektöründen hizmet sektörüne geçiş var. Neyi etkiler? Gazprom satışlarını, AB gaz talebini. Ayrıca Brexit belirsizliği de Alman yatırımlarını etkiliyor. İngiltere Almanya’nın önemli pazarlarından

#PlattsAPPEC’de Uluslar arası Enerji Ajansının, Rusyanın petrol üretiminin önümüzdeki 5 yıl içinde hızla düşeceğine dair bir haber vardı. Trafigura ise böyle bir şey beklemiyordu. Bazı kaynaklar Rus petrol üretiminin 2016’da 10.9 mv/g, 2017’de de 11.3 mv/g’e çıkmasını bekliyorlar

Texas’ta son 10 yılın en büyük keşfi olan en az 2 milyar varillik yeni bir saha bulundu. Sahayı bulan Apache firması saha ismini “Alpine High” olarak belirledi. Değeri 8 milyar $, belki 10 katı kadar değerli olabilir. Mevcut kuyudan üretim bu fiyatlar ile %30 karlı oluyormuş. Daha önce aynı bölgede 110 kuru kuyu açılmış, 2014’te EOG’den kiralanan Steven Keenan ve araştırmacıları rezerv olduğunu saptamış.

Norveçli Statoil Arktik petrol rezervlerinde etkisini arttırıyor. %67 devlet hissesi olan Statoil kuzeyde devam ediyor. Yeni kuzey denizi, arktik ve barents denizi mi?

Tüketici grubu, Amerikan araba sahiplerinin avukatları Bosch’u da VW dizel skandalında suçluyorlar. Audi’nin 1990’larda akustikfunktion (terim önemli), test modunda bazı fonksiyonları kapatan yazılıma verdiği isim. Yeni olan ne? Tüketici grubu Bosch’un VW’nin ABD’de satılan araç  dökümanlarında akustikfunktion teriminin çıkarılmasını istemiş.

AB Komisyonun, OPAL boru hattında %50 kapasiteden fazlasını tahsis etmemesi interfax tarafından AB tarafında bir utanç olarak dile getirilmiş. Komisyon Gazprom’a tam kapasite verirse rekabeti engellemiş olurum demiş. OPAL neden önemli Kuzey Akımdan gelen gazın Almanya’nın güneyine gidişini sağlıyor.

ABD’de Kongreye gönderilen ülkenin stratejik petrol rezervlerinin(SPR) yenilenmesini içeren plana kaynak bulmak için sadece 2016 içinde rezervden 8 milyon petrol satılabilir. ABD’de SPR 1975’te oluşturuldu. Büyüklüğü 695 mv ham petrol.. Neden? 2015’de bir tank çatısının çökmesi ve su borusunun patlaması yenilemeyi gerekli kıldı.

 

İstatistik

ABD 2016 2.çeyrekte 41.2 MW enerji depolama ünitesi kurdu.İlk çeyrekte 18.3 MWdı. 2015 aynı çeyreğe göre artışı %1

GTM’nın 2016 tahmini ABD’de toplam 287 MW depolama sistemi kurulacak.

ABD hükümeti, “Karbon’un sosyal maliyetini” 37$/ton olarak belirliyor. California’da 11$-23$/ton arasında işlem görüyor

Asya’nın petrol üretimi 7.5 mv/g

HSBC raporundan bazı noktalar:

  • Petrol talebi hala büyüyor, yılda +1mv/g
  • Sıvı petrol üretiminin %81’i düşüş trendinde
  • Ortalama üretim düşüş oranı (post-peak, maksimum üretimi geçtikten sonra) ortalama %5-7 oranında düşüyor
  • Bu da her sene 3-4.5 mv/g üretim kaybı
  • 2040 yılında 40 mv/g yeni üretime ihtiyaç olacak
  • Küçük sahalar büyük sahaların iki misli üretim düşüşü görüyor

ABD 2016 1.çeyrekte OPEC ülkelerinden ortalama 3.1mv/g petrol ithal etti. Senelik bazda %20 artış.

 

Kitap Özeti

Handbook of Multi-Commodity Markets and Products: Structuring, Trading and Risk Management

Andrea RoncoroniGianluca FusaiMark Cummins

 

Bu kitap güzel ve okuması da kolay, örnekler bol

Bölüm 2- Kömür Piyasaları

Aldığım notlar

  • Bugün Atlantik ve Pasifik piyasaları arasındaki geleneksel fark azalıyor
  • Wolf and Scheer’e göre, fosil yakıtlar güneş enerjisinin su, karbondioksit ve topraksı maddelerin birleşmesinden başka bir şey değil
  • Bugünki linyit rezervleri ilk 65.2 milyon yıl önce tertiary çağda oluşurken, elmaslar 1-3 milyar yaşında
  • Kömür daha çok bitkilerden oluşurken, biogenic teoriye göre petrol ve gaz küçük yaşam formlarından oluşmuş
  • Plants-> Peat->Linyit->Taş kömürü-> Antrasit->Elmas
  • Kömür tanımı
    • Düşük kalorileri (low-rank coals) %47
      • Linyit(%17)
      • Sub-bituminous (%30)
    • Yüksek değerli =taş kömürü (%53)
      • Bituminous (%52)
        • Thermal-Steam coal (%45) -> santrallerde
        • Metallujik –Kok kömürü (%7) -> demir çelik
      • Anthracit (%1)
    • Bazen sub-bituminous kömür de taş kömürü sınıfında değerlendirilebiliyor. Ör: Endonezya sub-bituminous kömürü uluslar arası ticareti yapılan steam kömür
    • S75 uluslar arası tanım farklılıkları grafiği var
    • Kalorifik değerler
      • CV: caloric value-kalorifik değer
      • LHV(lower heating value)=NCV( net CV):başta 25 derece olan kömürün yandıktan sonra 150C’ye düşene kadar verdiği ıs
      • Gross CV de ise HHV (higher heating value), kömürün (yakıtın) içindeki suyun da yoğunlaşması sonucu verilen ısıyı da içerir
      • NCV= GCV-260/300 cal/kg
      • GCV asyada, , NCV atlantikte kullanılır genelde
    • Ballast: Nem ve kül
    • VM: Volatile matter: Uçucu madde: diğer hidrokarbonlar ve sülfür
    • FC (Fixed Carbon Content): bir numune kömürden elde edilebilecek karbon miktarı
      • FC=100-VM-ash(kül)
    • Hardgrove Grindability Index (HGI): Yüksek HGI yumuşak kömür, düşük ise sert kömür
    • Dünya kömürünün %60ı yeraltında, %40’ı da yüzey madenciliği
    • Maliyetlerin %44’i madencilik, %40’ı kara taşımacılığı, %16sı da deniz taşıma maliyetleri
    • Schernikaui, 2010’a göre, yer altı madencilik 15$/ton, yerüstü 11$/ton marjinal fiyat
    • Kopal’a göre yatırım miktarı her ton/yıl üretim kapasitesi için 60$
    • Bazı projelerde 160$’a kadar çıkarken kolay yerlerde 3-10 $’a kadar da düşer

 

 

 

Tarih

7 Aralık 1999 – Enerjide kim ne kadar yatırım yaptı, Güngör Uras “Enerjide Özal’ın payı %30, Demirel’in %20”

 

6 Eylül 2016

Word hali: https://drive.google.com/open?id=0B3RIv3pMNaTdeDBMVjh2RHpON28

Petrol fiyatları ile ilgili bugün ki yorumum “tutmayın küçük enişteyi”… Amrita Sen’in açıklamaları ilginç, aslında talep kötü değil ama mevsimsel koşullar tersine dönerse kuvvetli bir talep petrolü yukarı çekebilir. Renault’nun dizelin sonunu görmesi ilginç. Arz fazlasının hafif-ağır petrolde olması, orta petrolde sıkışıklık var mı gerçekten?

Bilgiler

İngiltere merkez bankasına göre artan teknolojik gelişme, robotlar, otomasyondan dolayı İngiltere’de 15 milyon iş tehdit altında. 2025 gibi perakendedeki istihdamın 3’te 1i yok olabilir.

Çin Devlet Elektrik Şebekesi, Brezilyalı elektrik dağıtım şirketi CPFL Energia’nın %23.6 hissesini 1.8 milyar $’a satın aldı. CPFL Breziya’nın güney, güney-doğusunda hizmet veren ve %14.3 piyasa payına sahip büyük dağıtım şirketi.

İngilteredeki Hinkley reaktörü anlaşması ayrıca Batı topraklarında yapılacak Çin tasarımı olan Hualong tip reaktörü içeren Bradwell’i de ilgilendiriyor. Uzmanlara göre Çin şirketi CGN Hinkley’den çekilirse Bradwell deki yatırım da biter.

Rusya-Suudi Arabistan anlaşmasından beklenen petrol artışı olmadı, ama traderların canı sıkılıyor, aksiyon arıyorlar. Şu anda bile Çin’e ABD ve Kanada tipi ağır petrol  daha ucuza gidiyorsa, üreticilerin fiyat artışlarını sınırlı tutacakları ortada.

Çelik üreticilerinin kapasite kullanımı bizdeki elektrik talebini ilgilendiyor. G20, Çin, Japonya derken şimdi de Hindistan’da çelik üretimi en yüksek artışını görmüş. Hindistan’ın korumacı önlemleri ithalatı da düşürmüş.

IEA’in modellemeden de sorumlu yeni Baş Ekonomisti Laszlo Varro biyoyakıtlar konusunda iyimser olmadığını “Yüzeyi kazıdığınızda, sürdürülebilirlik konusunda bazı çirkin sorular var” diyerek de belirtti.

Çin’de çaydanlık rafineriler, güçlü devlet şirketlerine karşı ortak hareket etmeye çalışıyor. Ortak ham petrol alımı ve dizel satımı gündemde. Çin rafineri kapasitesinin 5’te 1’i çaydanlıklarda. Hareketin liderliğini Pacific Commerce adlı Dongming Petrokimya şirketinin Singapur ayağı yapıyor. Yıl sonunda Çin’in verdiği ürün ihracat lisansı doluyor.

Angola petrol şirketini Sonangol’un kayıp 50 milyar $’ı konusunda araştırma başlatacak. Geçtiğimiz hafta Angola başkanı dos Santos Sonangol YK’yı işten atmış, yerine kızını YK başkanı olarak atamış.

Siemens, Almanyada depolama piyasasının senede %5’lere varan oranlarda büyümesini bekliyor. 2024’te 4.8 GW’a ulaşabilir. 2016’daki 200 milyon $’dan 2019’da 1.1 milyar $’a büyüyebilecek bir Pazar.

Rusya’nın Rosneft’i Perşembe günü Vietnam’da bir keşif yaptı (gaz kondensat)

Tanzanya Petrol Kalkınma Şirketi Norveçli uzmanlardan tam not aldı. Ülkenin güney bölgelerinde gaz kuyu açma ve çıkarma çalışmalarında Tanzanya’nın önemli ilerlemeleri olduğu söylendi.

“Kış soğuk olursa 60$’ı görebiliriz, fakat Ortadoğudaki üreticiler bu şekilde üretirken fiyatlar bir yere gitmiyor”. Amrita Sen, ayrıca talep artışının 2016 da sıcak bir yıl olmasına göre iyi olduğunu söyledi.

Çin, Namibya ile güneş ve rüzgarda işbirliğini arttırmak istiyor.

İran Petrol Şirketi genel müdürü Mohsen Qamsari, “OPEC üreticileri genelde orta-ekşi petrol üretiyor. Ağır ve hafif tarafta üretim fazlalılığı var. Orta ağırlıkta petrolde hala eksik var, arz fazlası hafif ve ağır petrolde”.

Renault’ya göre dizel skandalı sonrası, AB çevre kriterlerine uyum maliyetinden dizelin sonu gelebilir. 2030’da AB piyasasında bugün ki %52 paydan, %9’a düşebilir.

İstatistik

Hindistan Çelik sektörü:

  • Üretim 8.24 milyon ton (%12 YoY – Ağustos)
  • Talep 6.97 milyon ton (%1 )
  • İthalat 619 bin ton (-%36)
  • İhracat 680bin ton (+%87)

Siemens, 2015’te:

  • Tüm satışların %43’ü çevre ile ilgili ürün ve hizmetler 36.7 milyar $
  • Enerji yönetimi ürün hizmetleri, satışların %15’i, 12.6 milyar $

İran’ın rakamlarına göre, Ağustos’ta ithalat 2.2 mv/g üzerinde, ek olarak kondensatlarda 600bin v/g var.

Rapor Özeti

Lithuania’s Strategic Use of EU Energy Policy Tools:A Transformation of Gas Dynamics

Vija Pakalkaite – Oxford Institute for Energy Studies

“Litvanya’nın AB Enerji Politikasını Stratejik Kullanımı”

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/09/Lithuanias-Strategic-Use-of-EU-Energy-Policy-Tools-A-transformation-of-Gas-Market-Dynamics-NG-111.pdf

Litvanya 100% gazını Gazprom’dan alırken, ülkedeki tek gaz şirketinin (Lietuvos Dujos) hisselerini EON(%34), Gazprom(%34) ve Devlet arasında özelleştirme yolu ile paylaştırmış(2002-2004).

Daha sonra Rusya’ya bağımlılığın mevcut durumu devam ettireceğini öngörerek AB politikalarını kaldıraç olarak kullanıyor ve iç piyasa da hisselerini sattığı şirketi unbundle-ayrıştırmaya zorluyor.

Litvanya Baltık ülkeleri içerisinde, serbestleşme paketinden muafiyet almayarak uygulama isteğini belirtiyor ve AB’de isteği üzerine muafiyet vermiyor. Böylelikle Litvanya’nın serbestleşme maratonu  başlıyor.

Serbestleşme gereğince, AB kurallarında, bir gaz tedarikçisi iletim operatöründe pay sahibi olamıyor. 3.pakette bu tedarik kaynağının AB ülkesi olmasına gerek yok, dolayısıyla herhangi bir ülke hem tedarikçi hem de şebeke sahibi olamaz. Bu Gazprom’un iletim operatöründeki hisselerini satmasına yol açıyor.

İkinci olarak AB’nin Arz Güvenliği ile ilgili düzenlemesi (Ekim 2010), iç dinamiklere rağmen bir LNG – FSRU gemisi kiralayarak Norveçlilerle anlaşma yapıyorlar. Çünkü düzenleme gereğince “N-1”, tüm gaz Rusyadan alındığından karşılanmamış oluyor.

2011’de Rusya, Baltık ülkelerinden sadece Litvanya’nın “unbundling” ve 3. Paketi zorlamasından dolayı Latvia ve Estonya’nın üzerinden gaz fiyatı uyguluyor. Ocak 2011’de Litvanya bu konuyu DG Rekabete, Gazprom’un dominant pozisyonunu “abuse”-suistimal ettiğini iddia ederek başvuru yapıyor. Bu öncelikli olarak DG Rekabeti şok ediyor. Çünkü enerji biraz tabu bir konu.

Eylül 2011’de meşhur DG Rekabet’in Gazprom ile ilgili şirket ofislerine yaptığı çıkarmalar var

Gerçi Gazprom ve Litvanya arasında tahkim davaları olsa da, en son Gazprom’a indirim yapmadığı için açılan tahkimi Gazprom kazanıyor. Sebebi de “adil fiyat” tanımı.

Süreçte politikacıların kendilerini belirli politik kararlara kitleyerek, çıkışı zor hale getirmeleri de faydalı oluyor. Mesela serbestleşme kararı alınca geri dönemiyorlar vs. LNG anlaşması yapınca geri dönülemiyor.

Rapor küçük bir devletin, AB kurallarını yanına alarak nasıl bir kaldıraç elde ettiği, Gazprom’un AB’deki serbestleşmeyi avantajına kullanacağını düşünürken yaşadığı sorunlar ve ironik bir son olarak devletleştirilen Litvanya gaz sektörü

 

Tarih

4 Kasım 1997 – Sayfa 17 – “Varna’dan boru hattıyla Ege’ye aktarım projeleri var. Bunlara karşı Türkiye’yi enerji terminali haline getirmek lazım”

 

5 Eylül 2016

Orjinal dosya :  https://drive.google.com/open?id=0B3RIv3pMNaTdVG0zRENYaWZOV1U

OPEC, Merkez Bankacılardan öğrendiği konuşarak piyasaları yönlendirme davranışına bugün de Rusya’yı alarak devam etti. Güzel bir strateji uyguluyorlar, kağıtlar uç noktalara gidince konuşarak piyasaları yönlendiriyorlar. İngiltere de kiliseler (geçen hafta), Fas’da camiler yenilenebilir enerjiye dönüyor. Yamalı bohça enerji politikaları Dieter Helm’e göre sadece lobicilerin sayısını arttırıyor.

Bilgiler

Total Uganda’da 3 petrol üretim lisansı aldı. Ayrıca İngiliz Tullow ve Çin’in Chinese National Offshore Oil Company(CNOOC)’de lisans aldı. Uganda’nın 6.5 milyar varil kanıtlanmış rezervi var. Yani ortalama 500bin v/g’e kadar üretim gelebilir.

Japon Başbakan Shinzo Abe, G20 toplantısında çelik kapasite fazlalığının piyasa mekanizmalarına dayalı yapısal reformlar ile gündeme alınmasını gerektiğini söyledi.

Petrol gün içinde petrol piyasalarına destek içerikli Suudi ve Rus ortak açıklaması haberi ile sıçradı.

Oklahoma’da 5.6lık depremin ardından atık suların bırakıldığı 37 çatlatma kuyusu kapatıldı. USGS (ABD’nin MTAsı) şu aşamada bu depremin sebebinin neticelendirilmediğini söylediler.

Gelişen teknoloji sonucu, sanayi devrimi öncesi “delikanlılık”-masculinity- tekrar doğuyor. 19.yüzyıl ingilteresinde  teknolojinin insanların çalışma şeklini darmadağın ettiği gibi, yeni teknolojiler de o dönemi tekrar yaşatabilir.

Fas’daki Camilerinde çevreci “yeşil” teknolojileri arttıracak. Bu sene sonuna kadar 100 camide LED aydınlatma, fotovoltaik sistemler ve günısı sistemleri kurulacak, 2019 Mart sonuna kadar ise 600 “yeşil cami” planlanıyor. Proje Alman hükümeti ile ortak yürütülüyor. Fikir Fas hükümetinden gelmiş.

2011 sonunda BM görülmeleri sonucu kurulan “Green Climate Fund” eski direktörü, fonun oyun değiştirici projeleri desteklemektense bilindik projelere destek verdiğinden yakındı. Fonun büyüklüğü 10 milyar $

Natixis Enerji Analisti Abhishek’e göre ana senaryo da 2016 sonuna kadar fiyatlar daha çok 50$ altı seyredecek. Eğer OPEC üretimi dondurursa 2106 4.çeyrek 56$, 2017 4.ç. 68$/v. Düşük senaryoda ise, Nijerya ve/veya libyanın üretime geri dönmesi, OPEC Pazar payı rekabeti, talep artışında yavaşlama ve Fed faiz artışı ile 2017 sonuna kadar 50$ altı.

İstatistik

ABD Enerji sektörü istihdam verileri raporu: http://energy.gov/sites/prod/files/2016/03/f30/U.S.%20Energy%20and%20Employment%20Report.pdf

  • Elektrik üretimi ve yakıt teknolojilerinde 1.6 milyon kişi çalışıyor – 1 milyonu fosil yakıt elektrik üretimi
    • 18,295 kişi tarım/ormancılık
    • 543,723 kişi madencilik ve çıkarma
    • 193,144 kamu hizmeti/utility
    • 225,885 inşaat
    • 247,707 imalat
    • 79,056 toptan satış
    • 297,257 profesyonel ve iş servisleri

Güneş sektörü istihdamı 300bin kişi (s28), rüzgar sektörü 77bin kişi

Enerji verimliliğinde 1.9 milyon kişi, bunlara Energy star ürün ve bina malzemesi eklenirse artı 2.9 milyon kişi daha geliyor.

Motorlu araçlar 2.4 milyon istihdam, buna galeri/araç satış eklenirse ekstra olarak 1.9 milyon kişi daha ekleniyor

 

Grafik

2017 petrol arz-talep dengesi. Natixis Enerji Analisti Abhishek

 

 

Makale Özeti

Not all oil supply shocks are alike either: Disentagling the supply determinant, The Oxford Institute for Energy Studies,

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Not-all-oil-shocks-are-alike-either-Disentangling-the-supply-determinant.pdf

Her petrol arzı şoku birbirine benzemez, arz tarafının analizi

Makale deki temel kavram, arz şokunun içsel mi dışsal mı olduğu:

  1. Dışsal şok, bir ülkede petrol üretimi dışındaki politik sebeplerden kaynaklanan şoklar (ayaklanma vs)
  2. İçsel şok: Talebe göre jeolojik, ekonomik ve teknolojik destek veya sınırlamalar sonucunda işletme kapasitesindeki pozitif veya negatif değişim

Makalenin ana fikri: dışsal şoklar geçicidir, çünkü biri üretmiyorsa diğer üretebilir ve üretim eksiği onarılır. İçsel şoklar ise daha çok yatırım kararı ve yatırım süresi ile ilgili olduğundan etkisi ve süresi daha uzundur. Dışsal arz şokları 12 ay da etkisini kaybederken, içsel arz şokları daha uzun süre kalıcı oluyor.

Reel fiyat değişimlerini içsel şoklar %30 mertebesinde açıklarken, dışsallar sadece %16 açıklıyor.

 

 

“Greg Clark’ın enerji ajandası – Dieter Helm”, 5 Eylül 2016

http://www.dieterhelm.co.uk/energy/energy/greg-clarks-energy-agenda/

Dieter Helm her zaman dolu dolu içerik sağlamasa da, İngiliz ve AB politikalarını doğru noktalardan kritik eden bir akademisyen.

İngiltere yeni baştan bir “İş dünyası, Enerji ve Sanayi Stratejisi” Devlet Bakanlığı(BEIS) kurdu. Bu Bakanlığa da daha önce gölge enerji bakanı olan ve Muhafazakarların enerji politikasını yazan Greg Clark’ı getirdi.

Helm makalesinde Clark’ı zor bir dönemin beklediğini ve eğer kısa dönemi kurtaracak kararları almak yerine major adımlar atmaz ise işinin zor olduğunu ima ediyor.

Bazı önemli noktalar:

Enerji sektörü iyi durumda değil, major bir sanayi ekonomisine, özellikle Brexit’e muhatap bir ekonominin amaçlarına uygun değil. İngiliz sanayi ve hizmetleri daha fazla dijitalleşiyor(robotlar, 3D printer, AI) ve dijital elektrik demektir. Elektriğin enerji talebi içerisindeki artışını getirecek bu süreçte, şimdi arz güvenliği için 0 olan marjinler (İngiltere için) daha da alarm veren bir noktaya gelecektir.

Elektrik Piyasasını Düzeltmek 

Genişbant internet hizmeti gibi, elektrik arzı da güvenli ve güvenilir olmalı. Fazla olmasının maliyeti, az olmasına oranla daha önemsizdir.

Bir sanayi stratejisinin çekirdeğini, iyi kalite altyapı temini oluşturur. Fakat İngiltere’de altyapı sorunu BEIS’in değil Hazine’nin kontrolündeki bir alanda (bütçe).

Clark’ın problemi ise her şey daha kötü –çok kötü- olabilir.   Kömürler kapanıyor, nükleer yaşlanıyor, mevcut gaz santrallerinin durumu ve yeni nükleerin gecikmesi ile altyapı yatırımlarının gecikmesiyle birlikte oluyor. Amber Rudd’un İngiltere’nin kömürden çıkacağını söylemesi çok cesurdu ama sonuçları ile Clark uğraşacak

Şimdi hükümet, yeni santrallerde merkezi alıcı. Sistemi ayakta tutacak kadar açık arttırma yapmak durumunda.

Açık arttırmaların(ihale) iki avantajı var, en ucuz yatırımı bulmasını sağlıyor ve teknolojik olarak nötr. Fakat İngiliz enerji politikası teknolojik olarak nötr değil. Gerçek bir teknolojik nötr ihale hiçbir Hinkley veya açık deniz rüzgar santraline izin vermiyor olmalıydı. Bolca küçük tek-çevrim doğal gaz ve dizel jeneratörler olmalıyor. Gerçek bir ihale olsaydı, iletim ve dağıtım maliyetleri de eklenirdi, ki bunun sonucu İskoçya’da daha fazla yenilenebilir olmazdı. “Güvenilir güç” konusunda, loksayonel maliyetler de eklenerek bir ayrım da yapılmalıydı. Böylelikle kesikli üretimi olan yenilenebilirler yedek güç için alt kontrat yapmalı ve sisteme tüm maliyetlerini ödemiş olurlardı.

Politikacılar enerji piyasalarına müdahale konusunda az biraz verimli olmanın bile zor olduğunu görüyorlar. Her müdahale istenmeyen başka sapmalar, bu sapmalar da başka müdahaleler ve sonuncunda daha fazla istenmeyen sonuçlar oluşuyor. Her teknolojiye ayrı garanti, ayrı politika.. Depolama, talep tarafı özel problemlerl… Bir lobicinin cenneti, enerji de genişleyen tek alan [lobicilik]

Clark bu yüzden büyük adımlar atmalı. En barizi, şebeke alım garantisi ve kapasite piyasalarını tüm lokasyonel maliyetleri de ekleyerek aynı tek birleştirilmiş bir “güvenilir güç” müzayedesine dönüştürmektir

Karbon fiyatlarının da hedefleri tutturmak için nereye gidecek ise gitmesine izin vermek en bariz piyasa yaklaşımı olacaktır.

Petrol ve gaz

1980’lerden beri İngilterede gelen büyük petrol gelirleri ile sterlin’i bir Petro-para birimi bonusu veren dönem sona erdi. Kuzey denizi dibi buldu, İngiltere’nin ise Norveç gibi  petrol fonu yok. (egemen gelir fonu)

Aslında zamanlama çok iyi, son 15 yılın petrol fiyat artışları ekstra bonus oldu. İngiliz enerji politikasının paradokslarından biri, İngiltere’nin karbonsuzlaşmada yeşilcilik ve liderlik iddia etmesine rağmen, daha çok petrol ve gaz üretmek istemesi. İngiltere yalnız değil, Almanya’da da bu karbon münafıklığı çok bariz ve yoğun şekilde kömür sanayisini ilerletiyordu.

Önemli olan Kuzey denizindeki platformların doğru şekilde sökülerek çevresel düzenin eski haline getirilmesi

Enerji için Sanayi Stratejisi

Enerji altyapısı sadece iletim, dağıtım hatları ve boru hatları ile ilgili değil. Enerji altyapısı, teknik iyileşme ile gerçekleşen büyük değişimleri barındırabilme yetisine sahip şebekeler ile ilgili. Enerji sektörü radikal bir değişime gidiyor. Lobiler mevcut yenilenebilirlere sübvansiyonlara odaklanmış iken, altındaki teknolojik zemin de kayıyor, fosil yakıtların kalanlarında olduğu gibi.

Clark kazananları seçerken dikkatli olmalı, her “yenilik/buluş” için lobiciler kapısını çalacak ve BEIS bu misafirlerle dolu olacaktır. Anahtar nokta ise şebekelere daha fazla sağlamlık vererek bu teknolojileri içermesi sağlanmalı. Gelecekte daha büyük güç santrallerine ihtiyacımız olmayabilir, çok fazla gaz da ithal etmememiz gerekebilir, daha fazla bağlantı da yapmaya gerek kalmayabilir.

Mesleki yeterlilikler bir kamu varlığıdır. Hükümetin sanayi stratejisi üniversiteler, stajlar, çıraklık eğitimleri ile ilgili. Bunun için Bakanlığın değil Hazine’nin para vermesi lazım hem de çok. Clark’ın sanayi stratejisi “bir ekonomik kriz olmaması”na dayalı sallantılı bir zeminde.

Enerji’de Brexit

Yeni Bakan Brexit’le de ilgilenmek durumunda. Enerji sektöründe sorunlar çok. Enerji iç pazarı (Internal Energy market) ki daha çok bir İngiliz icadı, sonra yeni Enerji Birliği, sonra altyapı konuları, interkonnektörler ve devlet yardımları var

Büyük ironi ise İngiltere’nin serbestleşme ve rekabet konusunda Avrupa’ya liderlik etmesine rağmen [savunduğu politikalardan] geniş bir geri çekilme yaşıyor. Fransızların tek alıcılı sistemine karşı duran İngiltere şimdi bunu kapsamlı şekilde kendi politikalarına uyguluyor. Bu U dönüşü hem çok ilginç hem de büyük oranda önemsenmedi. Piyasaların yatırımları yaptığı bir ortamdan, devletin yönettiği bir yatırım ortamına geçildi. Tek alıcı tüm yatırımları belirliyor.

Bir opsiyon ise Enerji Birliğini, Avrupa Birliğinden farklı bir çerçevede ele almak, tıpkı nükleerde olduğu gibi.

Kapsayıcı bir enerji politikası

Şirketler “kesinlik[öngörülebilirlik] ihtiyacı” için çokca bağırıyorlar ki sanki piyasalar da hep kesinler. Hükümet bir kısım prensiplerle, kapsayıcı politikalar ve yolculuk yönünü belirlemeli.

Krizler büyük riskler kadar büyük imkanlarda getirir. Risk, kısa dönem kriz yönetimi sonucu yarım yamalak müdahalelerle hükümet kendini böyle bir sürecin içine kitleyebilir. Fırsat ise, krizler haraket için alan oluşturur. Major reformlar daima krizleri takip eder. Mevcut kriz bu ciddi reformları getirecek kadar büyük mü, göreceğiz. Artık top Greg Clark’ın alanında.

Tarih

27 Eylül 1993, “akıllı sayaç gecikiyor”

 

2 Eylül 2016

Akıllı ev sistemlerinin artışı önemli. Bir şeye dikkat etmek lazım. Petrol fiyatları yerlerde, güneş-elektrikli araba-depolama sistemleri-yenilenebilir çok hızlı artıyor. Bu aslında belki ilerde özetlemem gereken teknolojik dönüşümün başladığını gösteriyor. Bugün ilginç bir olay da, Rusya Lideri Putin’in petrolde üretim sınırlaması konusundaki değerlendirmelerine rağmen petrolün değer kaybı. 17:00yi beklemek lazım, ama traderların short pozisyonlarını kapatma stratejisi geçtiğimiz haftaki rallinin sebebidir demek için bir kanıt oldu.

Bilgiler

Rosneft hisselerinin %19.5’u en erken bu sene içerisinde “uygun stratejik yatırımcılara” fiyat uygun bulunursa satılacak. 11 milyar $’lık getiri getirebilir. Yani piyasa değeri 55 milyar $ civarı ile Rusya’nın en değerli şirketi. Bu haberi Suudilerinde Aramco hisselerini satışı ile birlikte okumak lazım. Ulusal petrol şirketi hisse satışlarında sıra kimde?

Yamal LNG’de hisse oranları Novatek %50, Total, CNPC %20, Çin İpek Yolu Fonu %9.9. Yamal Rusya’nın ortasının en kuzeyinde kutup bölgesinde.Japon Uluslar arası İşbirliği fonu 400 mliyon $ kredi veriyor projeye. Çin tarafı 12 milyar $ finansman sağladı. Şu anda projenin 18.8 milyar $ kredisi tamam, ama proje bedeli 27 milyar $.

Nikel neden önemli? Paslanmaz çelik yapımında ve lityum pillerde de kullanılıyor. Filipinler en önemli üreticilerden,Çin çelik pazarını besliyor. Nikel fiyatlarının yukarı çıkmasının sebebi: Filipin hükümetinin madenleri çevresel uyum açısından denetlemeye başlaması. Daha önce ülke üretiminin %10una, dünya üretiminin %2sine denk gelen 8 maden kapatılmış.

Çin’de de akaryakıt sektöründe vergi kaçırma olayları ile ilgili detaylı bir haber. Bağımsız rafinericiler, aldıkları ham petrolü fuel oil göstererek veya kendi ham petrol kotalarını başkalarına satarak işlem yaptıklarından vergi incelemesine alınmışlar. Bu sebeple bağımsız rafinerilerin ham petrol talebi bir süre düşük seyredebilir.

Exxon’un stratejisinde kulak verdiği fikir : “LNG talebi 2040’a kadar yılda %1.6 artacak, bu da ham petrol artışının iki misli”.Dolayısıyla LNG oyununu 2-3 sene için değil 10-15 senelik bir perspektifte oynuyor.

BP Çin’deki şeyl petrol arama konusundaki çabalarını ikiye katlıyor. CNPC ile ikinci bir anlaşma yaptı, anlaşma Sichuan’da 1000km2’lik alanı kapsıyor.  Çin’de EIA’a göre ABD’Den %68 daha fazla şeyl rezervi var ama, yerin 4 km altında (ABD’de 1km), çöl alanlarda(su ihtiyacı). Daha önce Shell Sichuan’a da bir projeden caymıştı.

Asya kalkınma bankası Sri Lanka’nın 100% elektriklendirilmesi için 115 milyon $ borç vermiş. 2300 km düşük gerilim hattı içeriyor. 25 yıl önce elektrifikasyona %29’daydı, şu anda %98, Sri Lanka %100’e çıkmaya çalışıyor.

İstatistik

IHS raporundan:

  • 2015’de 47 milyon bağlanabilir akıllı ev aleti satıldı
  • 2020’de %60 YILLIK büyüme oranı ile 477 milyona erişmesi bekleniyor.
  • 2015’te satışların %62si Amerika bölgesinde oldu
  • 2020’de Asya satışları=Amerika satışları
  • IHS MArkit’e göre 2012’de Kuzey Amerika’daki evlerin %6sı akıllı ev iken, 2020’de 28%’e çıkacak

Bu istatistikler neden önemli? Mesela arabalarda anlık yakıt tüketimi standart oldu ve nispeten tüketim alışkanlıklarını etkiliyor, ama elektrik ve doğalgaz kullanımında da akıllı ev aletleri talep eğrisini esnetebilir.

Tarih

10 Mart 1999 – Milliyet – Elektrikte Harlem Modeli

 

1 Eylül 2016

Petrol istatistikleri bir uzmanlık alanı, kondensatlar kısmı hep başımıza geliyor. Ham petrol istatistiklerine katıp rakamları çoğaltıyorlar, ama detaya dikkat etmek lazım. Pazartesi ABD rafinerilerinin kış yakıtlarına hazırlık sezonu başlıyor. Dergi özetinde ORDC ilginç ve çok tartışılıyor. Enerji verimliliği bir ürün değiştirmeden kalıcı olmuyor, onun da rebound etkisi İngiltere örneğinde %36 civarında. Yani %10 verimli olsan talep %6.4 düşüyor.

Bilgiler

“Yazın petrol stoklardan büyük çekiş neden olmadı”. ABD ham petrol stoklarında “minimum operating levels” ve “forward cover” 17.5 günlük rafineri talebine denk geliyor. 2004’te bunun da altına düşerek 270 milyon varile düşmüş. Nisan sonu ham petrol stokları 543 milyon varildi. Tüm petrol stokları (ürünler dahil) 1.4 milyar varil, yaz sonu. EIA cevap: talebi yüksek tahmin edip, üretimi düşük tahmin ettik.

Jet yakıt ağaçlarda yetişir. Elsevier’deki haberde Avustralya’da ökaliptler, çam ağaçlarından hektarda 500 kg terpene üretilebilir ki, bu da ökaliptus ağaçlarından elde ediliyor. Ayrıca yüksek kalite mucize materyal graphene için de kullanılabilir. Graphene ne? 2 boyutlu karbon yapı/film, mm’nin 1 milyonda biri kalınlığında ve çelikten 100 kat güçlü.

Flywheel denen düzentekerler hafif raylı taşımacılıkta da yavaşlarken enerjiyi depolayıp, hızlanırken geri vermek için kullanılıyor. Alberta’da %31 enerji, %11 maliyet tasarrufu sağlamışlar. Hannover’da da test ediyorlar, istasyonlara yerleştirmişler, depolama sistem trende değil istasyonda dikkat!

Google sene sonuna kadar Quantum bilgisayar alanında 9 bitlik(qubitlik) yapıdan ilk etapta 6×7=42 qubit yapıları test ediyor. 50 qubit bilgisayara ödül var. Geçtiğimiz ay sessizce bir makale de yayınlanmış.

Kondensat (condensate-kısaca conde)’ler çok önemli, istatistik anlamında da, süper hafif ham petrol doğal ürünü denebilir. APIsi 50 üzeri. Eagle Ford, Güney Texas’taki üretiminin önemli bir bölümü de kondensatlardı. Fiyatları daha çok Light Louisiana Sweet(LLS) ve Brent’e koreleli. Aslında exportlarda da önemli bir hacme sahip iken yıldızı düştü.

Nijerya ulusal petrol şirketi ülke üretiminin günde 1 milyon varilini satıyor. Bu satışlardan Nijerya gelirini arttırabilir.

Çin’in “yeşil” tanımı “temiz kömür” projelerini de içeriyor. Küresel olarak yeşil tahviller kömürü dahil etmez. Yeşil tahviller nedir? Gelirlerin çevre ve iklim dostu projelerde harcandığı vergisiz borçlanma araçları. 16 Çin bankası 15 milyar dolar yeşil tahvil sağlamış.

İngiltere’de 3500 kilise ya elektrik arzını yenilenebilir kaynaklardan sağlıyor ya da sağlamayı düşünüyor. Salvation Army’nin 2000 kilisesinde zaten hali hazırda yenilenebilir enerji kullanıyormuş. Konuyla ilgili bir de web sitesi var “Big Church Switch”. Katolik kiliselerinin yenilenebilir enerjiye geçişinde Papa Francis’in iklim değişikliği söylemi de etkili

31 Ağustos 2016

Bugün petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olma ihtimali ile ilgili ilginç analizler vardı. Fakat böyle bir gelecek görünümü OPEC ülkelerini daha çok paniğe sevk edebilir. Venezüella ile ilgili ABD think tankları uyarıcı raporlar yayınlıyor. İşin ilginç yanı Venezüella hafif petrol alıp, kendi petrolü ile karıştırıp satıyor. Fiyatların düşük gideceği ne kadar kalıcı bir ruh haline dönüşürse, petrol üreticisi ülkelerde sorunların ortaya çıkma ihtimali artar. Eğer Çin talebinin ne kadarı stokları doldurmak için olduğu netleşemezse, Çin’de talep artışı da net olarak söylenemez.

Bilgiler

Bugünden itibaren Cuma’ya kadar Gazprom ikinci defa Kuzey Avrupa için doğal gaz satış ihalesi yapacak. 31 Ekim- 31 Mart arası için 3 milyar m3’lük bir hacim için ihaleye çıkacak Gazprom, Greifswald, Gaspool, Olbernhau ve Avusturya’da Baumgarten ve Arnoldstein hubları teslim olarak sunacak. Şu sıralar petrol endeksli fiyat piyasa fiyatlarından daha düşük.

1.2 trilyon $’lık varlık yöneten 3 ana sigorta şirketi, önümüzdeki G20 zirvesi öncesi G20 ülkelerinden fosil yakıt sübvansiyonlarını kaldırmalarını istedilerBir rapora göre eğer 2010’da fosil yakıt sübvansiyonları olmasa emisyonlar %46 daha düşük olurmuş.

JPMorgan, Çin 2016 ortasına kadar 400 milyon varil depolama yaptığını, yılın ilk yarısında günde ortalama 1.2 mv/g ile depoları doldurduğunu iddia etti. EnergyAspects ise 400bin v/g ile depolarını doldurduğunu iddia ediyor. Energy Aspects 300bin v/g ile yılın ikinci yarısında stok için alımların devam edeceğini iddia etmiş. Çin’in 2020’ye kadar 100 günlük acil stok hedefi var.

2015’te sadece 2.7 milyar varillik yeni petrol rezervi bulundu. Bu 1947’den beri en düşük rakam.

National Grid UK Genel Müdürü Bayan Nicola Shaw, “akıllı enerji” devriminin İngiltere’de elektrik kesintilerini engellemeye yardımcı olacağını söylemiş. Örnekler: Marriott Otelleri, pik talepte klima sistemini geçici kapatan kontratı var ve tüketici bunu fark edemiyor. Sharp, evdeki pillerin şebekeye geri elektrik vermesine çalışıyor. Heathrow havalimanı yakınındaki asfalt(bitümen) depolarında da benzer ısıtma-durma süreçleri uygulanıyor.

Türkmenistan, doğal gazda Avrupa pazarına girme isteğini Almanya da yineledi.30 Ağustos’taki konferansta Socar Başkan yardımcısı Khoshbakht Yusifzade “Bizim Hazar denizinin ortasına kadar uzanan boru hatlarımız var, bu da Türkmenistandan çok az bir uzaklıkta” dedi. Serdar-Kepez sorunu da var, ama asıl soru yatırımı kim karşılayacak?

Kıbrıs doğalgazının Mısır’a boru hattı ile iletilebilmesine dair bir anlaşma imzalandı.

İstatistik

Dünyadaki suyun sadece %0.5’i insan tüketimi için uygun

2030’da McKinsey&Co’ya göre su talebi arzını %40 geçecek

Tarım, küresel su tüketiminin %90’ının sebebi

Dünyada 650 milyon insanın güvenli su kaynaklarına erişimi yok

IMF’ye göre her sene fosil yakıt sübvansiyonlarına 5.3 trilyon $ harcanıyor.

G20 ülkeleri her sene bu sübvansiyonlara 444 milyar $harcıyor. Devlet KİT’lerinin harcaması 286 milyar $, kamu finansmanı 88 milyar $ ve ulusal sübvansiyonlar 70 milyar $.

Geçtiğimiz sene Türkmenistan İran’a 7.2 milyar m3, Çin’e de 27.7 milyar m3 gaz sattı.

Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan doğalgaz boru hattı 1680 km, 33 milyar m3/yıl ve 10 milyar $’a mal olması bekleniyor.

Dergi Özeti

IAEE Enerji Forum mutlaka okunması gereken yayınlardan, Neden? Dünyada gelişen yeni fikir ve analizlerden beslenmek için : http://www.iaee.org/documents/2016EnergyForumSI.pdf

 

IAEE Enerji Forumun bu özeti Bergen Konferansının özeti, IAEE başkanı Gürkan Kumbaroğlu’nun takdimi ile başlıyor.

Changing Oil Market Fundamentals and Implications for OPEC Production Strategy. Daniel Scheitrum, Lew Fulton, Amy Myers-Jaffe

Makaledeki ilginç noktalar, mevcut değişimleri göz önüne aldığımızda petrol talep öngörülerinin ne kadar değiştiği:

  • Otomobil edinme oranlarını OECD dışı ülkelerde %25 azaltınca, 2050 petrol talebi %13 düşüyor
  • Tüm dünyada GDP büyüme oranları %20 düşse, 2050 petrol talebi %12 düşüyor (p15)
  • Kombine etkide (daha az araba, daha yavaş büyüme, %20 daha az araç-yol(VMT), %20 yol enerji verimliliği), 2050 talebinde %34 azalma
  • Araç paylaşım, algoritmik araç havuzu, vs incelemesi için
    • VMT %30 artınca, 2050 petrol talebi %12 artıyor
    • VMT %50 düşünce,2050 petrol talebi %20 düşüyor
  • Eğer petrol talebinde yapısal bir düşüş var ise:
    • OPEC’in yakın dönemde petrol üretimini arttırması en doğru strateji

Nearshore Versus Offshore: Comparative Cost and Competitive Advantages .  Henrik Klinge Jacobsen, Pablo Hevia Koch, Christoph Wolter

Danimarkadaki deniz rüzgar türbinlerinin değerlerinden makalenin ana mesajı şu, bir rüzgar türbininin kıyıya uzaklığından çok bulunduğu deniz derinliği maliyetlerde daha önemli. Danimarka da deniz sığ olduğundan diğer ülkelere örnek olmayabilir. Makale’de kıyıya uzaklık ve deniz derinliği maliyet tablosu ilginç. 12 km’ye kadar “nearshore” deniyor.

Cross-Border Effects of Capacity Remuneration Schemes in Interconnected Markets: Who is Free-Riding? Xavier Lambin andThomas-Olivier Léautier

Eğer bir piyasa kapasite mekanizması kurar, diğeri kurmaz ise ve bu iki piyasa iletim hattı ile bağlı ise, bu durum iki piyasadaki arz güvenliği ve yatırımları nasıl etkiler. Yazarların temel tezi, kapasite ödemelerinin sınır aşan etkilerinin olacağı, bu yüzden (AB’ye mesaj) farklı kapasite ödeme sistemlerinin bazılarını daha dezavantajlı durumda bırakacağı.

Aslında kısa vadede kapasite ödemesi yapmayıp, komşunun sisteminden iletim hatları vasıtasıyla faydalanan, uzun vadede daha dezavantajlı oluyor, çünkü yatırım çekme gücü de düşüyor. Sonuçları: Avrupada kapasite ödemeleri acilen harmonize olmalı

Problems Created by Financial Trading in U.S. Wholesale Electricity Markets.  John E. Parsons, Cathleen Colbert, Jeremy Larrieu, Taylor Martin and Erin Mastrangelo

Finansal traderlar, elektrik fiyatları oluşumunu arz-talep temellerinden uzaklaştırıyorlar mı, yoksa sağlıklı fiyat oluşumuna yardımcı mı oluyorlar. ABD piyasasında FERC bu konuda bir dolu duruma baktı. ABD piyasasına özgü sanal teklif “virtual bidding”’in yazarlar piyasa maliyetlerini arttırdığını fakat performansının iyileştirmediğini iddia ediyorlar.

Sanal teklif, gün öncesi ile gerçek zamanda oluşan fiyatlar arasındaki farkın finansal pozisyon alanlar tarafından değerlendirilmesini sağlayan bir araç. Gerçek zamanda tüm teklifler temizlenmiş oluyor. Talep teklifleri gerçek zaman eksi gün öncesi fiyat ,arz teklifleri de tam tersini kazanıyorlar. Talep teklifleri, gerçekleşme fiyatının üzerinde olursa gerçekleşiyor, arz teklifleri de oluşan fiyatın altındaysa.

Makale de detaylı var, ama saatlik sanal tekliflerde hızlı yük alma imkanı kısıtlı ünitelerden dolayı doğru şekilde oluşmayabiliyor. Dolayısıyla hem maliyetleri arttırıyor hem de performansı arttırmıyor.

Tarih

4 Nisan 1951 – Milliyet Sayfa 3

 

29 Ağustos 2016

Yorum

Serkan Şahin, Thomson Reuters Londra’da Petrol Analisti ve öngörü çalışmaları yapıyor. Petrol piyasası konusunda şahsi fikirleri benim için önemli. Şahsi fikirleri: “Geçtiğimiz hafta İran’ın petrol üretim rakamlarında kendisinin biraz farklı rakamları olduğunu, İran’ın hedeflediği üretim rakamına ulaşmasının daha çok zaman alabileceğini, venezüella riskini piyasaların yönetebileceği, kasırganın da ihtimali ile ilgili olarak dikkatle takip edilmesi gerektiğini söyledi. OPEC Cezayir’den sonuç çıkması konusunda kötümser olduğunu ama Suudilerin de üretimi bu seviyede tutması zor diyor.”. Bu Pazartesi ingilterede resmi tatil, haftaya Pazartesi de sanırım ABD’de.

Bilgiler

Saxo Bank Emtia Stratejisi Yöneticisi Ole Hansen, alımların %80’inin short pozisyonların kapatılması için yapıldığını, eğer WTI $46.50 altına düşerse bu “long” pozisyonların da tasfiyesini bekliyor. Yani 46.50$ altı WTI gene 40’lara doğru yol alır.

VW, 2025 gibi tüm modellerinin plug-in hibrit modellerini de sunacağına söz verdi. BMW’de. Hyundai 2020 gibi 8 adet plug-in hibrit ve 2 elektrikli araç sözü verdi. Toyota bu sene plug-in Prius’un menzilini iki misline çıkarıyor. GE, Chevrolet Volt plug-in hibrit kullananların yolculuklarının %90 ve millerinin %65’i elektrikliymiş. Volt tek şarj ile 80 km gidiyordu.

ABD’de bir çok yatırımcı uçan arabalara para yatırmıştı. Atlantiğin diğer tarafında ise Airbus’un 2017 gibi sürücüsüz uçan taksileri test edeceği haberi CNBC’den geldi. Otonom sürüşün bir adım ötesi ve geleceği parlak

Ural – Brent farkı -2.55$’a kadar düştü.Geçtimiz 3 ayda bu seviyenin üstünde -2.2 $/v civarlarındaydı

Saudi Aramco, Üstakış Müdürü,(Upstream) şirketin petrol geri kazanım oranını %50’den %70 çıkarma hedefi olduğunu söyledi. Yani bu tarafta da verimlilik devrede.

Tanzanya’da 30 milyar dolarlık gaz sektör yatırımı bekleniyor. Ülkenin güneyinde Lindi’de bir LNG sıvılaştırma tesisi yapılacak. Yatırım ortakları Statoil, Shell, Mobil, Exxon, Pavilion, Ophir. 57 tcf = 1.6 tcm gaz rezervi var. Benim de memleket sayılır.

Indian Oil, LNG fiyatlarını düşük bulmuş, önümüzdeki 6 ayda her ay iki kargo daha almayı planlıyormuş. Geçen sene ise sadece 9 kargo almışlar.

Irak gazı mevcut hat üzerinden İran’a oradan da Azerbaycan’a, oradan da TANAP’a akabilir denmiş. Azerbaycan’daki IAEE konferansında.

Norveç’te işçiler ABD’dekilerden çok daha iyi ücret almalarına rağmen grev ve olayların arkası kesilmiyor. “Norveç tarafında kuyu açmak, İngiltere tarafından iki misli pahalı”. Ortalama işçi senede 180bin$ kazanıyor. KPSS şartı da yok.

Çin’in sadece petrol değil, bakır ithalatı da 17 ayın dibini görmüş.

İstatistik

ABD soğutma ihtiyacı (CDD – cooling degree days), 2016’da %12.1 uzun dönem ortalamasının üzerinde oldu.

2015’te ABD’de satılan her 150 arabadan birinde priz ve pil vardı.

Chevrolet Bolt $37.500’a satışa sunulacak. 320 km menzili var

Türkiye’de üretilecek ilk hibrit’te ekimde Toyota tarafından piyasaya sunulacak. Satış fiyatı 90bin TL.

ABD’de 90.000 benzin istasyonu var.

Ortalama Amerikalı 11 senede arabasını değiştiriyor.

Bir şarj istasyonu 3.000$-7.500$’a mal oluyor.

 

Kitap Özeti

 

Powerhouse, America, China and the Great Battery War

Yazar Steve Levine, @stevelevine

 

 

Part 1 : Bölümler 1- 6

 

 

 

Steve Levine’in çalışmaları gerçekten takip edilmesini tavsiye ettiğim çalışmalar. Uber ile ilgili Quartz’da yazdığı son yazı ardından da oldukça twitter alemini sallamıştı. Bu kitap ise otomobil için pil üretimini anlatmakta, hızlı ve akıcı bir kitap, yeni dönemi anlamak için okunmalı.

Olay dizisi 2010 yılının yaz aylarında Çin Bilim bakanı olan Wan Gang’ın Argonne laboratuvarlarının pil bölümünü ziyaret etmesi ve pil bölümü başındaki Jeff Chamberlain’in niye bunu dert edindiği ile başlıyor.

Wan Gang’ın yıllarca Audi’de çalıştıktan sonra Komunist parti üyesi olmadan Bakan olan ilklerden biri (1950’den beri). Hu Jintao Wan’dan elektrikli arabalar konusunda bir politika geliştirerek Çin’i dünyanın bir numarası yapmasını istiyor.

Bu sebeple Wan’ın ziyareti Argonne yetkilileri tarafından basit bir ziyaret olarak görülmüyor. Çünkü arabalardaki pillerde kullanılan Lithium Ion’un NMC(nickel, mangan,cobalt) teknolojisi Argonne’da geliştirilmiş bir teknoloji. Bölüm sonunda NMC 2.0 ile de konular gündeme geliyor.

İkinci bölümde Fransız bakanın “elektrikli otomobil savaşı” sözü ilginç. Bölümde Wan’ın neden Argonne’a alındığı anlatılıyor. Aslında Lithium Ion pil pazarını japon ve koreliler (%43,%23) kontrol etmesine rağmen Argonne’un geliştirdiği NMC’nin önemli olmasının altı çiziliyor.

Argonne laboratuvarlarının kuruluşu 1942’ye dayanıyor ve adını Fermi yerine yakındaki yerel bir kasaba olan Argonne’dan alıyor. Şu anda 16.59 km2 alan kaplayan komplekste pil bölümü 1951’de tamamlanan 205 numaralı binada.

Pil’in tarihine kısaca değinilen kısımda 1799’Da Volta’nın ilk pili icad ederek elektrik çağını başlattığı söyleniyor. Pil için iki iletken ve bu iletkenler arasında iyon değişi için bir çözelti/elektrolit bir materyal olması gerekiyor. 1859’da da Gaston Plante şarj edilebilir kurşun asit pillerini icad ediyor. 1966’da da Ford elektrikli arabayı geri getirmek istedi. Ozaman S

Stan Wittingham isimli bir bilim adamı, Lityum iyonlarını elektrokimyasal olarak  oda sıcaklığından bir elektrod’dan diğerine taşıyabildiğini gördü. Bu tekrar şarj demekti. Exxon hemen Wittingham’ı işe aldı (O yıllarda petrol bitecek korkusu ile petrol şirketleri böyle yararlı işlerde yapıyordu). Exxon Wittingham’ın pilini promosyon olarak güneş pilli bir saatin arkasında bozuk para şeklinde dağıttı. Sorun şu ki, pili daha büyük yapmaya çalıştıklarında alev alıyordu.

Asıl karakterlerin başında ise John Goodenough geliyor. Zor bir karakter. Ama Wittingham’ın pilini daha farklı yapabileceğini düşünüyor. Sülfit elektrot yerine metal oxitleri deniyor. 1980’de de, Oxford’a geldikten 4 yıl sonra, Lityum-kobalt-oksit pilini yapıyor. Bu ise bugün kullandığımız laptop-cep telefonlarını mümkün hale getirdi.

Mike Thackeray ise ikinci en önemli karakter. NMC teknolojisinin baş mucidi. Güney Afrikalı olan Thackeray, Güney Afrika’nın Zebra denilen eriyik pillerini icat ederek başlıyor. Thackeray Güney Afrikadaki ortamda kalmak istemiyor ve Goodenough’a Oxford’a yazıyor, o da çalışmaya çağırıyor. Thackeray’ın farkı da LiMn2O4, Yani Mangan oksit tabanlı bir lityum pil yapısı deniyor. Kimse başta inanmasa da deney sonucu daha ucuz bir katode (elektrot) elde ediyor. Thackeray ile Goodenough kimin fikri olduğu konusunda anlaşmazlık yaşasa da ikisi de uzlaşıyor. İlk isim Thackeray.

Tarih

16 Aralık 1971 – Milliyet

26 Ağustos 2016

Hafta sonu bunu okumaya çalışacağım: http://www.iaee.org/documents/2016EnergyForumSI.pdf

Bilgiler

Seneye petrol fiyat ortalaması 61$,  2017 ikinci çeyrek sonu 70$ olur. MerrillLynch

LNG’de “ahmak sezonu” diye bir şey varmış ve Ağustos’un son haftasında zirve yaparmış. Çünkü herkes tatilde olduğundan kimse major bir açıklama yapmıyor, meydan böyle ahmak(“silly”) haberlere kalıyor: “LNG gemisi kedi kurtardı”. (haber gerçek ve Argus’tan)

Birçok kimse OPEC Genel sekreterinin cümlesini çözemedi : “Nothing is not possible”. Sorulan soru “üretimi durduracakmısınız”. Bu cevap benim bestof’umda. Suleyman Demirel in English

Hinkley Point C nükleer santrali yerine ne yapılabilir? Alternatifler:  4 büyük offshore rüzgar çiftliği, ek 3 tane elektrik interkonnektör hattı (çevre ülkelerle), daha verimli kullanarak 2/5’i kadar enerji elimine edilebilir. 3.2 GW’lık talep yönetimi.

Bulgaristan’ın Varna yakınında Balkan hub’u kurma fikri (AB ile birlikte) 17 uluslar arası enerji şirketinin ilgisini çekmiş. 5-6 Eylül’de Varna’da Büyük enerji şirketleri, Gazprom, OMV, BP, RWE, Socar bir araya gelecek. Borisov Bulgaristan’ın hub olmak için 2.2 milyar euro’ya ihtiyacı olduğunu iddia etmiş.

Hindistan’da taşımacılık maliyetleri rüzgar projelerindeki toplam maliyetin %8’i civarında. Suzlon açıklamalarında Hindistan’da yolların uygun olmadığı için projelerde sorun yaşadığını söylemiş. “Lojistik kabus”. Renew Güç Ortaklığı, 2012’den beri rüzgar projeleri için 1000km yol yapmak zorunda kalmış.

Ukrayna borsasında 2017’de forward doğalgaz kontratları işleme başlayacak.

CAISO(California’nın TEİAŞ’ı), “üretici olmayan kaynaklar” (non generator resources – depolama sistemleri gibi)’ın gün öncesinde kendi şarj durumlarını ve enerji limitlerini teklif edebilmelerini kabul etti. ISO şarj durumunu uzaktan okuyor, enerji de bunun fonksiyonu

ABD’deki hortumun şu aşamada Lousiana Offshore Petrol terminalini etkilemesi beklenmiyor. Gene de ihtimal var düşük.

Temmuzda küresel olarak 11 milyar $ petrol ve gaz işlemi(satın alma) ilan edildi. Geçtiğimiz ay Statoil, Brezilya’nın offshore alanını Petrobras’tan 2.5 milyar $’a satın almaya anlaştı. Exxon doğal gaz arama şirketi InterOil Corp’u 3.6 milyar $’a geçen ay almıştı.

İstatistik

Çin’in 2014’teki 7 mv/g olan petrol ithalatı IEA tahminlerine göre 2021’de 9.5 mv/g olabilir.

Çin’de petrol talebi 2014’teki 10.5 mv/g, 2030 14.7 mv/g

Çin petrol ithalatının ¾’ü Malakka Boğazından, %10-12’si de Pasifikten geliyor. Toplamda %85 deniz yolu.

Hindistan rüzgar kurulu gücü 27 GW, toplam yeşil enerji kurulu gücü de 45 GW

2015 : Çin’e satışlar:

  • Suudi Arabistan 50.55milyon ton = 1.17 mv/g
  • Rusya : 42.43 milyon ton =1 mv/g

Rusların (doğuya) Asya’ya ihracatı 2035 gibi 110mv/g(=2.2mv/g).

 

Rapor Özeti

“Ejderle Satranç – Çin ve Rusya arasındaki Enerji İlişkileri” –Bölüm 2

Energy Relations between Russia and China: Playing Chess with Dragon

James Henderson, Tatiana Mitrova

Alttaki kısım İngilizce raporun özet/anlaşıldığı kadarının Türkçe yazımıdır.

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Energy-Relations-between-Russia-and-China-Playing-Chess-with-the-Dragon-WPM-67.pdf

Doğu Sibirya’da petrol üretimi 1990’larda Kuzey İrkutsk, Güney Yakutiya ve Krasnoyar alanındaki Evenk bölgesinde başlamış. 2009’da toplam üretim 11 milyon ton toplam olmuş. Yumurta-tavuk problemi, altyapı yok, petrol sahası gelişmesi yapılamıyor. Transneft de gönülsüz oluyor. Fakat değişim Vankor alanından kuzeye Arktik okyanusuna değil doğuya yönlendirilince değişiyor. ESPO yapılıyor. ESPO bitince üretim 2010’da 2.5 kat artıyor. Üretim 2009’daki 100bin v/g’den 900bin v/g’e çıkıyor.

Bu altyapı sonucu artan üretim ve artan arama faaliyetleri doğu sibiryada çok daha büyük rezervler bulunabilir.

Doğu Sibiryadaki önemli sahalardan, Vankorskoye 3.2 milyar varil rezerv. (recoverable). Bölgeyi kontrol eden büyükler Rosneft, Gazpromneft, Surgutneftegas ve bağımsızlar da Irkutsk Oil. Sakhalin lisansları da 2 milyar varillik rezervlere sahip, Sakhalin 1 Rosneft/Exxon, Sakhalin 2 Gazprom Shell tarafından yürütülüyor.

2009 yılındaki Rus strateji belgesine göre her halükarda Uzak Doğu ve Doğu Sibirya üretimleri 2030’da düşük senaryoda bile 2 mv/g’ü aşıyor. Yazarlar da 2025 gibi kendi analizlerinde 2.35 mv/g buluyorlar.

Arzdan sonra Çin’e bakarak talep tarafı resmini de tamamlıyorlar.

Rus ve Çin ilişkilerinin gelişmesindeki temel neden Çin’in de petrol de artan ithalat bağımlılığı. Çin’in 2014’teki 7 mv/g olan ithalatı IEA tahminlerine göre 2021’de 9.5 mv/g olabilir. 2015’de ise bu ithalatın %70’i orta doğu ve Afrika. Rusyadan ithalat önemli çünkü denizden değil karadan gelecek.

Çin’lilere ilk petrol sağlama müzakeresi yapanlardan biri Yukos. Anlaşma ile Sinopec’e 500bin ton/yıl ham petrol ve 1 milyon ton/yıl petrol ürünleri sağlamayı planlıyor. Yukos’un boru hattı fikri 2002’de CNPC’den inşaat maliyetlerinin %50sinin finansmanı desteğini de alması ile sonuçlanmıştı.

Mayıs 2003^de Yukos ve CNPC 3 yıllık – 6milyon ton ve 1.1 milyar $lık petrol satış anlaşması imzaladı. Boru hattı içinde ilk 5 yıl 400binv/g 2010 sonrası için de 600bin v/g rakamlarında anlaştılar

Fakat anlaşma Rusya’daki güç grupları arasındaki ilk büyük çatışmayı da ateşledi. Yukos’un hattı 2247 km iken, Rus devletinin desteklediği Transneft projesi ise 3764 km. Fakat Çevre Bakanlığı iki projeyi de reddediyor. (Baykal gölüne risk diye)

Yukos meselesi sonrası Rus-Çin ilişkileri major bir dönüş yaşadı. 2004’te Rosneft Yukos’un Yuganskneftgaz’ı alması ile hız kazandı. Bu işlem esnasında ilk defa Çin finansman kaynakları Çin’e enerji sağlanması için  kullanıldı. Rosneft-CNPC ile 5 yıllık 48.8 milyon ton’luk bir anlaşma imzaladı.

31 Aralık 2004’te de ESPO boruhattı kararı imzalandı.

2006’da Çin Rosneft’ten pay almak istedi. Kremlin %0.62sine denk gelen 500 milyon $lık hisse hariç satışı reddetti. (Tüm halka arzın 6’da 1i). Mesaj: ticari anlaşmalar isteniyor, ama Rus şirketlerinde büyük yatırımlar istenmiyor. Fakat bu dönemde petrol fiyatları yükseliş trendindeydi.

2008/2009 krizindeki petrol fiyat düşüşü Rusyayı kötü etkiledi ve acil olarak Çin desteği gerekti. Ekim 2008’de Rosneft ve Transneft’in borç sorunu için mutabakat zaptı imzalandı

İlk anlaşma 2009’da Rosneft ve CNPC arasında 2030’a kadar yılda 15 milyon ton/yıl petrol karşılığı uzun dönemli 15 milyar $ Rosneft, 10 milyar $ Transneft içindi. Bu para ile ESPO inşaatı için (Transneft’e olan). Burada Igor Sechin Çin ile anlaşmaları kotaran ana kişi olarak öne çıktı.

Eylül 2010’da Skorovodino-Daqing hattının ana kısmı bitti ve ilk ürünler Ocak 2011’den itibaren teslime başlandı.

2011de ilk ticari sorun, taşıma bedellerinde yaşandı. Çinliler tren yerine boru hattı ile aldıkları için 13$/v daha az ödeme yaptılar. Müzakereler sonucunda Ruslar “ülke indirimi”, 1.5$/v ile sonuçtan memnundular. Bu kontrat süresi boyunca Rosneft’e 3 milyar $’a mal olacak.

2013 yılında Rosneft TNK-BP’deki 55 milyar dolarlık devir bedelini ödemek için tekrar Çinlilere başvurdu. CNPC ve Sinopec ile anlaşmasını uzatarak 65-70 milyar $ CNPC’den 10 milyar $Sinopec’ten ön ödeme söz aldı. (anlaşma bedelinin %25-30’una denk geliyor)

ESPO Boru hattı

Hat 2006’da başladı, ilk aşama 600bin v/g, ardından bir 300bv/g daha. Hat Rus-Çin sınırı ve Mokhne-Daqing girişine kadar(ESPO-1); Skovordino’dan Pasifik’e Kozmino  Körfezi(ESPO-2) olarak iki kısım. Üçüncü kısım 2020’de bitecek

Espo’nun Kozmino körfezine gelen limanından Çinli alıcılara satılan miktar 150bv/g ve önümüzdeki yıllarda 300-450 mv/g’lere çıkabilir. Bu satışlarda Çinli butik-çaydanlık-teapot rafineriler aktif yer alıyor.

2014’te ek depolama tankları ve pompa istasyonları ile 1.2mv/g’e geldi.

Rus tarafı her türlü çabayı gösterse de Çin tarafının yavaştan alması ilginç olarak nitelendiriliyor.

ESPO’ya yoğun talep, Rusya’nın ESPO blend ham petrolü benchmark ilan etmesini getirdi. ESPO 34-35 APi ağırlığı ve Kükürt 0.5-0.6%. Dolayısıyla Dubai blende göre daha değerli.

Rusya’daki Çinli petrol anlaşmaları zaman dilimi (Oxford Energy):

 

Tarih

5 Haziran 1978 – Sayfa 2, Behçet Yücel eski TEK Genel Müdürü, Enerji Ekonomisi kitabı yazarı

25 Ağustos 2016

İran konusunda haberler vardı, WSJ’nin haberi ilginç. Neden? Çünkü bir yandan Suudiler ile İranlılar pay kapma rekabeti içinde, diğer taraftan Cezayirdeki OPEC toplantısı öncesi İran 4 mv/g’e ulaşmak istiyor ama 3.8 mv/g’den 3.85 mv/g’ye zor çıkmış. Cevap : yatırım ihtiyacı. Özgür Sarhan’ın Milliyet haberi “hapis zoruyla talep katılımı da iyi”. Özet olarak Oxford Energy’nin Çin-Rusya enerji ilişkileri raporunun ilk kısmının ana kısmındaki tarihçede işime yarar.

Bilgiler

Cuma günü İngiltere 200 MW’a kadar olabilecek “Enhanced Frequency Response” depolama kapasitesi ihalesi kazananlarını açıklayacak. (Şebeke tarzı) Depolama pazarının 2020’de 5.1 milyar $’a ulaşması bekleniyor. Şartlar, 1 saniyede güç sağlaması ve bunu 15 dakika 100% kapasite de devam ettirmesi.

California daki eyalet senatosu iklim değişikliği tedbirlerini 2030’a uzattı. Hedefi 2030’da 1990’daki emisyonların %40 altına düşmek. Rahatsız olanlarda fosil yakıt kaynaklı istihdamın azaldığından dert yanıyor.

İngiltere’nin Büyük Altılısı (Big Six-Centrica, SSE, EON,RWE, npower, EDF; Scottish Power) artan toptan satış fiyatları ile, küçük tedarikçilere daha önce kaybettikleri tüketicilerini geri kazanmayı umuyor. Küçük firmalar uzun dönemli hedge imkanlarından finansal olarak yoksun olduklarından, genelde 1-2 aylık hedge yapabiliyor. Nisan’dan beri %30’a yakın artan fiyatları yansıtmak zorunda kaldıkça da müşteri kaybediyor.

Küresel yatırım bankası Jeffries OPEC’in Eylülde Cezayirdeki toplantısından üretim kararı çıkmaz diyor. Petrol fiyat öngörüleri 2017 58$, 2018 72$..

Singapur’da nuTonomy firması Perşembeden başlamak üzere otonom taxiler ile taşımacılık denemeleri yapacak. İlk etapta 6 araçla denemeler başlayacak. Arabalar modifiye Renault Zoe ve Mitsubishi i-MiEV. Otonom taxiler Singapur yollarındaki araç sayısını 900bin’den 300bin’e düşürebilirmiş.

Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı 10 şirketten oluşan konsorsiyum ile 2,5,7 MW türbinler ile yüzen rüzgar türbini pazarında Avrupa’yı yakalamaya çalışıyor. Japonlar yüzen bir trafo merkezini 2013 yılından beri sorunsuz çalıştırıyor. Şu anda kW’ı 20000 $’a(2 milyon yen)’e mal olmuş , hedef en az 5000 $/kW.

İtalya depreminden bir anekdot “1700’lerden kalan evlerde çatlak oluştu, 1970’lerde inşa edilenler yerle bir oldu, sadece 80’lerde çıkarılan depreme dayanıklı kriterlerine göre yapılan evler ayakta kaldı”.

“Iran kontratları pembe dizisi son bölüme geldi”. Ne oldu? Ruhani kabinesi yeni kontrat modelini onaylamıştı. Geriye meclis başkanı tarafından denetlenen yüksek seviye bir uygulama komisyonu, ülke çıkarına olup olmadığına bakacak. Yeni kontratların farkı, eski geri satın anlaşmaları + 15-20 yıllık süreler + varil başına sabit yerine değişken telafi bedelleri… İran daha çok teknoloji ve ekspertiz istiyor.

Petrochina’nın nasıl borcunu azalttığı anlatılan haberde anladığımız kadarı ile borçlu varlıklar alt şirketlere paslanmış. Yoksa inovatif bir durum yok.

İran’ın petrol üretimi geçtiğimiz ay ki 3.8 mv/g’den 3.85 mv/g’a çok sınırlı bir artış gösterdi. İran’ın yaptırımlar öncesi seviyeyi yakalayamaması OPEC toplantısında uzlaşma beklentisini zora sokar. Neden üretim artmıyor? Wood Mackenzie’ye göre yıllarca kapalı olan kuyuların ilk üretime başladıkları durumdaki üretimleri bugün yapılmayan yatırımlar sonucu azalan kuyu basınçlarından düştü.

İstatistik

2015’te

  • Çin’in enerji talebi 3 milyar ton eşdeğer petrol (Mtep)
  • ABD’nin ki 2.3 Mtep
  • Tüm Avrupa ve Avrasya 2.8 Mtep

2014’te Rusya’nın Çin’e ihracatının %74’ü enerji kaynakları ($ olarak), bu 2015’te %67’ye düşmüş. 2014’te enerji ihracatı 27.75 milyar $’ken bu 2015’te 18.9 milyar $’a düşmüş.

İngiltere’deki küçük enerji tedarik şirketlerini 2015’te elektrik ve gaz da %10 olan paylarını Mart’ta elektrikte %13, gaz da %14’e çıkardı.

Küresel yüzen offshore rüzgar piyasasının şu ana kadar ki toplam değeri 490 milyon $

Dünya offshore rüzgar piyasasının değeri ise 113 milyar $

Japonya’nın offshore rüzgar potansiyeli 500 GW

2040’da enerji depolama 760 GW, 250 milyar $

İran’ın petrol gelirleri ulusal bütçesinin %29’una denk geliyor.

Rapor Özeti

“Ejderle Satranç – Çin ve Rusya arasındaki Enerji İlişkileri”

Energy Relations between Russia and China: Playing Chess with Dragon

James Henderson, Tatiana Mitrova

Alttaki kısım İngilizce raporun özet/anlaşıldığı kadarının Türkçe yazımıdır.

https://www.oxfordenergy.org/wpcms/wp-content/uploads/2016/08/Energy-Relations-between-Russia-and-China-Playing-Chess-with-the-Dragon-WPM-67.pdf

Çin, dünyanın en büyük fosil yakıt kaynaklarına sahip Rusya’ya komşu ve 2009’dan bu yana da dünyanın en büyük enerji tüketicisi. 2000 ve 2001’lerde “Treaty of Good Neighbourly” ve “Friendly Cooperation” anlaşmaları imzalanmasına rağmen, 2007-2008’de asıl değişim oldu. Büyük projeler gündeme geldi ve ticaret sürekli arttı. $ olarak 2015’teki düşük petrol fiyatlarından bir düşüş yaşandı.

Çin Rusya’nın AB’den sonra ikinci en önemli partneri iken, 2015’de Rusya Çin’in 16.büyük ticaret partneri. Çin’in Rusya’dan aldığı ürünlerin neredeyse %70’i genelde enerji ürünleri olmuş. Çok büyük bir kısmı da doğal kaynaklar (enerji+ağaç vs)

İşin ilginç yanı Rusya’nın Çin’e ihracatında kömürün payı da 2015 hariç hızla artmış. Doğalgazın ise payı çok düşük.

2007’de Eastern Gas Programme başlamıştı, 2009’da da kısaca ESPO olarak bilinen Eastern Siberia-Pacific Ocean (doğu Sibirya pasifik okyanusu) boru hattı devreye girdi. Rusya’nın taslak enerji strateji belgesine göre petrol ve gaz akışı(Çin ve Asya) önümüzdeki 20 yılda 2 misline çıkabilir.

Burada Rusya’nın geleneksel pazarı olan AB’den doğuya dönmesinin ekonomik ve politik mantık çerçevesinde stratejik sebepleri var. AB’de büyüme sınırlı, talep artmıyor ve Rusya ile ilgili güvenlik ve “enerji çeşitliliği” endişeleri var. Petrolde de Suudi ve İran piyasa payı için kapışması gelirleri düşürüyor. Gazda da LNG pazarındaki büyüme fiyatları düşürüyor. Avustralya ve ABD LNG’lerine dikkat çekiliyor.

Rusya için “pivot to Asia” (burada ABD’nin pivot to Asia’sına atıf var) aslında çok gelişmemiş doğu bölgelerinin de gelişimi için bir fırsat. Böylelikle Çin’in Doğu Sibirya ve Rusya Uzak Doğu’sundaki etkisi kontrol edilebilecek. Enerji Rusya için geo-politik çeşitliliği kuvvetlendirecek bir araç

Çin tarafında ise Rusya bir enerji arz çeşitliliği sağlar. Çünkü gelen enerjinin önemli bir kısmı denizden ve dar boğazlardan geliyor ki bu da ABD Pasifik donanması tarafından tehdit edilebilir. Bu yüzden boru hatları çok daha güvenli olabilir. Ama Çin’lilerin hafızasında politik farklar ve askeri çatışmalar hala taze(Kremlinle ilişkilerinde). Fakat Çin Rusya’nın durumunu iyi anlıyor ve bunu kendi lehine yönetmeye çalışıyor.

Mayıs 2016’da Hem Lavrov hem de Fu Ying : “iki ülke arasındaki ticaret tarihinin en yüksek seviyesinde” diyerek sıcak mesajlar verdiler.

Bu enerji süpergücü ile ekonomik süper güç arasındaki ilişki “yumuşak birliktelik”ten, “dünyanın yeni supergüç ekseni” diye farklı skalalarda değerlendirildi.

Paik’in 2012 ve 2015 yıllarındaki yayınlarına atıfta bulunarak, önce gazın çok önemli olmadığı ama daha sonra önemli olduğu, Rusya’nın bu şekilde Avrupa ve Asya arasında “swing” üretici olabileceği tezi işlenmiş

Diğer taraftan Rusya ve Rosneft’in daha fazla Çin’e bağımlı olmasının, bölgedeki diğer müşteriler ile ticari ilişkileri sınırlardığı, Rosneft’in Çin finansmanına çok bağlı olduğu (özellikle düşük fiyat ortamında), tüm bunların da Rusya’nın Çin’e finansal bağımlılığını arttırdığına değiniliyor.

Çin Rusya ilişkilerinde, Çin tarafında prensipler “ittifak/pakt yok, çatışma yok, 3.ülkeleri [ortak] hedef alma yok”. Çin-Rus ilişkilerini belirleyen 3 temel öğe de “ pragmatizm, politik güven eksikliği ve ABD faktörü”. Bu da büyük bir birlikteliğin ufukta gözükmediğini söylüyor.

Çin enerjide Rusya ile ilişkileri karşılıklı bağımlılık olarak görüyor. Bu birliktelik ve düşmanlık dengesi gaz sektöründe göze çarpıyor. Müzakere gücü dengesinin örneği olarak; Rusya Çin’in artan gaz talebinin Gazprom gazına ihtiyaç duyacağını ve buna bir Premium ödemesi gerektiğini, Çin ise Doğu Sibirya gaz alanlarının kullanılabilmesinin Çin pazarında maddi karşılığı olabilmesiyle mümkün olabileceğini öne sürüyor. Bunun sonucu olarak çetin müzakere sürecinde Power of Siberia hattı müzakereleri 10 yılda sonuçlandırılabildi. Altai üzerinden ikincisi hala tartışılıyor.

Çin tarafı gazın daha az arz güvenliği sağladığını düşünüyor ve gaz ithalatlarının toplam arz portföyündeki payını arttırmak istemeyebilir.

Tarihçe:

1949’dan sonra Stalin’in ölümüne kadar süren iyi ilişkiler, 1960-1970’lerde gergin seyretti

1969’da yedi ay süren Ussuri nehri üzerindeki Zhenbao-Damanskii adası üzerinden sınır gerilimi yaşandı

1976 sonrası Mao’nun ölümünden sonra 1969 sonrası Rusya ile hasmane süren ve ABD ile yakınlaşmaya dayalı Çin dış politikasında yumuşama sinyalleri

1982’de Brezhnev  Çin’e zeytin dalı uzattı, Çin’li lider Deng de kabul etti

1980’lerin sonlarında Çin’e boru ve gaz hatları yapılması tasavvur edilse de düşük petrol fiyatları ve arz fazlası bu fikirlerin gerçekleşmesini engelledi

1989’da Gorbaçov’un Çin ziyareti sonrası sınırın ana kısmının belirlenmesi için anlaşma imzalandı

1992 Aralıkta Boris Yeltsin ilk ziyaretini Çin’e yaptı, sınır müzakereleri ve ticaret tekrar başladı

1994 Mayısta, Sino-Rus Sınır Yönetim Sistemi anlaşması imzalandı

1994 Eylül’de Jiang Zemin bu ikili ilişkileri “yapıcı ortaklık” olarak değerlendirdi.

1995 Ekim 17’de, 54 km’lik sınır anlaşmasında da bir anlaşmaya varıldı.

1996 Nisan’da ilişkinin adı “koordinasyona dayalı stratejik ortaklık” olarak kondu.

1998 Aralık’ta, Rusya ve Çin ortak bir bildiri yayınlayarak “eşit ve güvenilir ortaklık”  sözü verdiler

1999-2013 Yaptırım öncesi Putin dönemi

2001’de iki ülke arasındaki yakın ilişki 20 yıllık “İyi komşuluk anlaşması” ve “Dostane İşbirliği” anlaşması ile resmileştirildi. Aynı yıl bu anlaşmalardan bir ay önce de Şangay İşbirliği Teşkilatı kuruldu(ismi değişti)

2001 Yukos Angarsk’daki petrol rafinerisini Daqing’e bağlayan ESPO boru hattı fikrini önerdi.

2003 Mayıs, Çin ve Rusya tekrar ortak bildiri yayınladı.

2003 Ekim, sonunda uzun süreli anlaşmazlıkları bitiren bir sınır anlaşması imzaladılar
2004’te Rosneft ve CNPC, 48.4 milyon tonluk, tren yolunu kullanarak teslim edilecek 5 yıllık bir petrol anlaşması imzaladı, karşılığında Sinopec Rosneft’in Sakhalin 3 projesindeki %25.1 hissesini aldı.

2006 Mart’ta, Putin Çin’i ziyaret ederek, bir paket enerji işbirliği anlaşması imzaladı. En önemlisi Transneft-CNPC petrol boruhattı anlaşmasıydı. Ayrıca elektrik ticaret anlaşması da imzalandı

2007’de Rosneft ve CNPC Tianjin rafineri yapımı için ortak şirket kurdu

2008 Gürcistan sorunundan sonra Medvedev Çin’le iyi ilişkilerin önemini yineledi

2009 Rusya  Doğu Asya ülkeleri ile enerji ve ekonomi alanında işbirliğine kapı aralayacak 2030’a kadarki stratejileri içeren bir grup politika dökümanlarını tamamladı. Aynı yıl Rusların Çin’e kömür ve elektrik ihracatı hızla arttı. Rosneft ile CNPC arasında 2030’a kadar 15 milyon ton/yıl (300bin varil/gün) petrol satışı anlaşması imzalandı.

2012 Uzak doğu Kalkınma Bakanlığı kuruldu (doğudaki kalkınma için)

2013 CNPC ile Rosneft arasındaki anlaşma 25 yıl için 15 milyon ton/yıl daha arttırıldı.

2013 Eylül CNPC Yamal LNG’de %20 hisse aldı ve 20 yıllık senede 3 milyonton LNG imzaladı.

2014 Rosneft ve Sinopec, 10 yıl için 10 milyon ton petrol anlaşması imzaladılar

Bu periyot da Rusya daha fazla ham kaynak, azalan oranda makine satarken, Çin daha fazla makine ve elektronik malzeme satışı yaptı.

2014-2016 Yaptırımlar sonrası ilişkiler

2014 Mayıs, “pivot to Asia” Rus eliti arasında popüler olduğunu, bunun da Putin’in ilk batı müeyyidelerinin ardından gerçekleşen Şangay ziyaretini takip ettiği …. Gazprom CEO’su Alexey Miller “sadece bir günde Çinli ortaklarımız en az Almanya seviyesinde iş yaptı” dedi. Gazprom ve CNPC arasında gaz anlaşması imzalandı. Rosseti (Rus elektrik şebeke şirketi) ve SGCC arasında 2036’ya kadar 100 TWh elektrik satış anlaşması imzalandı

2014 Ekim Rusya ve Çin arasında “kömür sektörü için yol haritası” imzalandı.

2015 Aralık, Bank of China Gazprom’a 5 yıl için 2 milyar $ borç verdi. Bu Gazprom’un tek bir bankadan aldığı en büyük borçtu.
2015 sonbaharda, Rosneft 15 milyar dolarlık önödeme alarak finansal durumunu düzlüğe çıkardı.

2016’da Novatek’in Yamal LNGsi Çin finansmanı aldı

2015’de Rusyanın Çin’e ticareti iki sebepten %30 azaldı. Düşen emtia fiyatları ve Rus şirketlerinin rublenin değerinin düşmesinden dolayı alım gücünün düşmesi

Son kısım ilginç : “İlk sinyaller, Çin’in Batıya karşı Rusya’yı desteklemek için çok hevesli olmadığı, ayrıca ticari anlaşmalarda Rusya’ya ayrıcalıklı davranmaya hazır olmadığını gösteriyor. Çin, daha çok, rekabetçi avantajını ve Rusya’nın stratejik zayıflığını kullanarak, geniş jeopolitik ajandansının kullanışlı ama hayati olmaktan uzak bir kuzey komşusu tarafından zayıflatılmasını istemiyor.”

 

Rusya ile Çin arasındaki üst düzey toplantı sayısı.

Tarih

25 Kasım 1980 , Özgür Sarhan, Milliyet’ten @etkuzmani