Month: February 2017

Serkan Şahin bugün hafta ortası yorumu ile EIA verilerini yorumladı (burada)Petrol fiyatları kaç olur?Stoklar son dönemlerin yüksek seviyelerinde, FT haberine göre bazı bilinmeyen yatırımcılar fiyatları yukarıda mı tutmaya çalışıyor diye düşündürüyor. Önümüzdeki dönem senaryolarım: Kırılma veya İstikrar. Enerji ile ilgisiz gözükse de AFM’nin küçük ve ucuz hale gelmesi, malzeme bilmi ve enerji sektörünü değiştirir. Enerji sektöründe en önemli teknolojiler malzeme bilimine dayanıyor bence. Rusya’da vergi düzenlemesi ile eski sahalara rağbet artabilir.

Bilgiler

FT haberinde, stok rakamlarından 10-20 dakika sonra artan fiyatlara bir anlam vermeye çalışıyor. Anladığımız kadarı bilmediğimiz birileri, stok verilerinden sonra alım yapıyor. “Birinin net bir stratejisi var, fakat bu alımları Perşembe-Cuma günü de kuvvetli alımlar takip etmiyor.

Pekinde 50 çevre polisi görev yapacak. Geçen sene şehirdeki hava kalitesi tüm günlerin %46sında hükümet sınırlarını aşmıştı.

İngiltere’de 11000 şarj noktası var. Ama tüm ulaştırmanın elektriğe geçişi 20 nükleer santrale ihtiyaç duyuyor ve şebeke de büyük bir yük olacak. Elektrik araba sahipliğindeki 3 temel sorun, şarj noktası eksikliği, pil menzil yetersizliği ve araç maliyet yüksekliği

Almanya’da 60 üniversite bilimsel makalelere erişim hizmeti veren Elsevier’e anlaşmalarını uzatmayarak DEAL diye bir konsorsiyum kurdular. Bu şekilde Elsevier’den ülke aboneliği almayı planlıyorlardı, aralıkta anlaşamayınca Elsevier üniversitelere hizmeti kapattı. Ayıp olmasın diye açmış.

İngiliz görevlilier Trump ekibini iklim değişikliği anlaşmasına bağlı kalmaya ikna etmeye çalışıyor. ABD’de geçen sene 600bin yeşil enerjiye karşı 150000 fosil istihdamı elektrikte oldu. Geçen sene ABD’nin temiz enerji harcamaları 58.6 milyar $’a ulaştı.

Araştırmacılar Atomic Force Microscope (AFM)u, 4cm’e 1.5cm gibi boyutlara MEMS ile sığdırmışlar. Malzeme biliminde ilerlemeleri hızlandırır.

Cezayir’in 5.7 milyar şeyl petrol ile Çin ve Arjantin’in ardından en büyük şeyl gaz rezervleri var. Cezayir hükümeti şeyl projelerine 70 milyar $(rakam aynen) ayıracak. 2014’de sonatrach iki deneme kuyusu açtı. Fakat Cezayir dünyadaki en kurak yerlerden biri, kişi başı temiz su 300m3/yıl, dünya ortalaması 6000 m3/yıl gibi.

Fosil yakıt sübvansiyonları tasarlamanın kuralları: Hükümetin tam desteği, dikkatli bir reform tasarımı, etkili iletişim doğru zamanlama. Kırılgan grupların da korunması önemli.

Suudi Arabistan 486bin değil, 700bin v/g kesinti yapmış. Hindistan yolsuzlukla mücadelde banknotların %86sını piyasadan çekince, ürün talebi 2003 mayıstan beri en yüksek düşüşü gördü. OPEC’e göre ise Hindistan bu sene %7.1 büyür. Suudiler yenilenebilir ile ilk etapta 80bin v/g , doğalgazdan elektrik üretimi ile 1 mv/g talep düşürebilir.

Rusya’daki samotlor dev petrol sahası, 1969da üretime başladı. Şu anda 5 varil petrol için 95 varil su da çıkıyor. 1980Lerde petrol fiyatları düşünce Sovyet mühendisler sahadan üretimi 3mv/g’a kadar itti. Çok su basarak, isviçre peyniri gibi olan rezerv yapısında çatlaklara yol açtı. Rusya vergi düzenlemesi ile buralardan üretimi arttırabilir.

 

Grafik

2017 başından beri EIA raporları sonrası petrol fiyat değişimi (FT) Neden ve ne zaman alımlar geliyor

Bu grafikte petrol tüketimine bağlı petrol stokları var – ABD muhtemelen, tweette yok. Ana mesajı, tamam tüketim artıyor ama son 2 yılda stoklar tarihsel sürecinin çok ötesinde artmış

Aşağıdaki yorum Serkan Şahin’in hafta ortası yorumudur.

Birkac haftalik aranin ardindan gercekligime geri dondum. Bugunku yorum asagida:

EIA verilerine gore ham petrol stoklarinda 9.5 milyon varillik bir artis var. Onemli destek PADD 3’deki 6.83 milyon varillik artistan gelmis. PADD 2’de stoklarda 1.29 milyon varillik dusus var, Cushing’deki dusus 702,000 varil. Ham petrol ihracatindaki dusus de dikkat cekici. Butun bunlar uretimde bir toparlanmaya isaret ediyor mu diye merak edenlere EIA’nin yayinladigi DUC (drilled-uncompleted) raporlarini okumasini tavsiye ederim. Orada gorundugu gibi yukselen fiyatlar DUC sayisinin azalmasina degil tam tersine artmasina yol acmis. Bu beklentilerin tam tersinde. Bence bunun nedeni ABD’li ureticiler icin, ozellikle de Permian’dakiler, fiyatlar spotta basabas fiyatlara cok yakin, belki biraz ustunde, ancak forward curve hala tam operasyonel zamanda karlilik icin musait degil. Bu durumda operatorler yukselen fiyatlar ile beraber maliyetler artmadan kuyulari kazmak istiyorlar ancak sabit operasyonel maliyetleri su an icin goze almak istemiyorlar. Ayrica muhtemelen ekonomik alanlarin cogunda da uretime acik cok imkan kalmadi ve bunun yerine exploration/appraisal kuyulari ile aktivitelerini destekliyorlar. DUC sayisindaki degisim ileride ani bir uretim sicramasi olusturabilir ama kalici bir ciddi artis bence hala cok zor. Yatirimin maliyetini ABD’de su sartlarda karsilamak cok kolay olmasa gerek.”

“Buradaki gorusler tamamen yazarin kendi gorusleri olup Thomson Reuters ve bagli kuruluslari kesinlikle baglamaz ve goruslerini yansitmaz.”

California Oroville barajındaki dolu savak problemi, ABD’deki en büyük baraj olduğu ve California’nın yaşadığı kuraklık düşünüldüğünde 48yılda 1 olan olay. 1940 yılında yazılmış tahıl gelecek kontratlarındaki spekülasyon analizi okunur. Noble, Çin’den finansal destek peşinde. Küresel alüminyüm ticareti iki ayrı dünya benzetmesi haberi emtia dinamikleri için güzel. Norveç en iyi ihtimaller gaz üretim düşüşünü platoda tutmaya çalışıyor. Toyota ve GM bugün ABD meclisinde kendinden sürüş araba kurallarının rahatlatılmasını isteyecek. Petromatrix haber bülteninde dün, büyük spekülatörlerin short/kısa(satış yönünde) pozisyonlarında büyük artış gözüktüğü satırları da önemli. 56.65$ mi 47.50 $ mı? Sonunda OPEC elinden geleni yaptı

Bilgiler

Nijerya 16.4 milyar$ varlık satışı planlıyor. 2016’da ekonomisi %1.6 daraldı. Petrol iştiraklerindeki devlet hisselerini %55’den %40-45’e indirmesi bile 10 milyar$ satış geliri anlamına geliyor. 2020’de 2.5 mv/g üretim planlıyor.

Norveç’in gaz satışları yeni rezervler bulunsa da düşmeye devam edecek. 2016’da 115 bcm gaz satışı en iyi ihtimalle 2023-2024’e kadar böyle devam eder. Harita da burada

Çin çelik kapasitesini düşürme iradesi gösteriyordu. Greenpeace’e göre kapattı ama kapattığından daha fazlasını açtı.2016’da Çin’in işletmedeki çelik kapasitesi arttı. İddiaya göre kapattım dedikleri zaten boş duran kapasitelermiş

Toshiba gelir raporunu geciktirince hisseleri %9.4 düştü. Nükleer ve “akıllı sayaç” iletim teknolojisi alanındaki satın almalarının defter değerini düşürecek. Bu değer düşüşünü zamanında somutlaştıramadığı için düştü.

@Petromatrix’in dün ki günlük raporuna göre, petrolde büyük oyuncular kısa pozisyonlarını 22900 arttırırken uzun(al) pozisyonlarını 5300 arttırdılar. Bu büyük spekülatörler tarafından Kasımdan beri görülen en yüksek sat(short) pozisyon. ING 56.65’e kadar yükseliş ile 47.50$’ye kadar düşüş olabilir diyor

John Kemp’in bugün ki mailinde 1940 yılında yazılmış ABD’de tahıl gelecek kontratlarında spekülatif ticaretin analizi var. Kendisi 129-131.sayfaları önermiş, okudum. Kaybedenler kar elde edenlerin katı, zararlar da net karların 6 katı.

Tesla, BAE de yazın Model S ve Model X teslimatına başlayacak, Dubai Mall’de dükkan ve Temmuz’da Ortadoğu’daki ilk hizmet merkezini devreye alacak. BAE, dünya petrol rezervlerinin %6sı ve OPEC’în 4. Büyük üreticisi. Model S 74bin$, Model X 93bin$.

Umman, OPEC üyesi olmayan Ortadoğu’daki en büyük petrol üreticisi, Electricity Holding Co bu sene 2 milyar $ borçlanma hedefliyor. 2015te Oman Electricity Transmission Co 1 milyar$ borçlanmıştı. Nama holding diye biliniyor.

Pakistan Karachi’den Lahore’a boru hattı için Ekim 2015’te Rusya ile IGA imzalamıştı. 1100 km hat, 12.3 bcm/yıl gaz taşıyacak. Rusya 25 yıl işletip Pakistan’a devredecekti. Taşıma bedeli de 1.25$/mmbtu istedi, Rostec bu bedeli arttırmak istiyor.

California Oroville Barajındaki, ABD deki en büyük baraj(PopSci), 48 yıllık tarihindeki ilk defa dolu savağından kontrolsüz su atıyor. Her an da çökebilir. California’da kurak yılların ardından baraj %100 kapasiteye ulaştı, benzer tarihteki kapasitesinin %148 üzerinde. 188,000 kişi bölgeden uzaklaştırıldı. Tarım sektörünü etkileyecek.

Toyota ve GM bugün ABD’de (US House-alt kanat) kendinden sürüş arabalara dair kuralların hafifletilmesini isteyecek. Üreticiler, bu arabaları daha fazla sayıda test etmek zorunda. ABD ulaştırma bakanlığı mevcut kanunla 12 ay için 2500’e kadar araca NHTSA(karayolu güvenliği) kurallarından istisna verebiliyor.

Noble Grup’un hisseleri 2011 zirvesinden beri %93 değer kaybetti. Medyan S&P 500 enerji şirketinin net borcu Ebitda’sının 2.9 katı. Noble’da 2016 için bu oran 7.3. Sinochem daha önce Noble’ın tarım ticaret tarafını 2.5 milyar $’a almıştı. Noble’ın petrol, kömür, gaz ve elektrik gelirleri 12 ayda(Eylül 2016) 42 milyar $dı.

Küresel alüminyum ticaretinde Çin’in %15 ihracat vergisi, primer alüminyumun ülke dışına çıkışını engelliyor. Ama yarı işlenmiş mamul “semi” ihracatı ise 2015 ve 2016’da 4 milyon ton artmış(cümle her yıl için anlamına da gelebilir) ShFE: Shangai Futures Exchange ile London Metal Exchange(LME) arasında giderek eşleşmeye başlıyor.

Grafik

Petrol, gaz üreticisi ve enerji tacirlerinin 12 aylık gelir rakamları, BloombergGadfly

ABD Benzin harcamaları uzun süre sonra ilk defa 2016Ç4’te arttı. Zaman farkı ilginç (EnergyFuse)

Norveç’in gaz ihracat/satış beklentisi (Norveç Petrol)

Tarih

Popular Science 1972 Eylül sayısından Oroville Barajı bilgileri

 

Bugün Çin’in kış dönemi çelik ve alüminyum azaltma planı ile ilgili haber ilginç bilgiler ile dolu. SAFE ve Vivid economics ve EIU kömür raporu çok iyi. OPEC raporu da yayınlandı. Pazartesi daima 2-3 günlük birikim oluyor, Salı boş, Cuma akşama doğru tekrar hızlanıyor. Kemp’in grafiğini doğru anladı isem yaza değil Eylüle petrol piyasaları sıkılaşma bekliyor. Degree days-derece gün, soğukluk ölçüsü olarak Groningen gaz üretiminde kullanılıyor. Düzenlemede ABD telekomda birleşmeye izin vermeyerek ölçek ekonomisinin önüne geçen ABD’li düzenleyiciler, uzun vadede rekabet sağlamış gözüküyorlar.

Bilgiler

Bu hafta; Bugün OPEC aylık raporu, gün sonunda EIA aylık yerli petrol ve şeyl doğalgaz üretimi raporu; Salı API haftalık ABD petrol arzı raporu; Çarşamba EIA haftalık petrol ve benzin stokları; Perşembe ABD haftalık doğalgaz depo verileri; Cuma Baker Hughes haftalık rapor

Sızan taslağa göre, Çin çevre kirliliği ile mücadele için daha fazla çelik ve alüminyüm üreticisinin üretimini azaltacak. Çelik ve gübre tesisleri yarıya, alüminyum %30 düşecek, 5 bölgede 28 şehirde. Kış ısıtma sezonunda (Kasım sonu-Şubat sonu)

Bugün ki OPEC raporunda spot tanker fiyat artışlarından biri de kötü hava koşulları ve Boğazlardaki trafik söz konusu edilmiş(s1). OECD stokları Aralıkta düşmesine rağmen 5 yıl ortalamasının 299mv(216 ham,83 ürün) üzerinde.

Texas’da hala petrol ve gazın izlemesi Railroad Comission’da. Komisyon, Ocak 2016’daki 510 sondaj iznine karşı bu ocakta 956 orijinal sondaj izni verdi.

Düzenlemede iki şirketin birleşmesine izin vermemek ABD’de rekabeti getirdi. WSJ makalesi. Ölçek ekonomisi mi rekabet mi?

Reuters’den John KEmp’in bu grafiği bir önceki ayın bir sonraki aya göre premium’u. Piyasalar sanki Eylül 2017 sonrası sıkılaşma bekliyor.

Hollanda hükümeti, bir yıl içerisindeki derece günleri kullanıyor. Bir derece gün rüzgara göre düzenlenmiş sıcaklıkların 14 C (Hollanda için) ev ısıtma derecesinden düşüş demek. Groningen üretim planına göre ortalama bir yılda 2300 derece gün var. 9 Şubat’ta bu rakam 1298 derece gün oldu, 2012’den beri en yükseği.

Harvard’da uzun yıllar dayanabilecek bir akış(flow) pilli duyurusu var. Akış için kullanılan molekülleri suda çözlüebilen yaparak 1000 defa şarjda sadece kapasitesinin %1ini kaybeden bir pil tanıtılıyor. Suda çözülebilen ferrocene.

Enerji üretkenliğinde %2.5-3 artışlar ekonomik büyüme için şart. Sanayideki senaryo ilginç: Çin’deki talep %36 daha düşük çünkü Çindeki sanayi yeni sanayileşen ülkelere kayacak. Rapor/sunum çok iyi

Securing America’s Future Energy (SAFE)’in çeyreklik Enerji Güvenliği raporunda OPEC’in Pazar payı kavgasının ABD istihdamına verdiği zarar gösterilmiş. ABD’deki petrol ve istihdamının 3’te 1’i (212bin kişi) işini kaybetmiş.

The Economist EIU’nun “Avrupanın elektrik geleceğinde kömürün rolü” raporu burada.Almanya’da 1990’larda kömürün payı %55’lerin üzerindeyken 2013’te %45,2016’da %40 civarına düşmüş.Almanya ve Polonya’daki 5 GW inşaattaki kömür kapasitesi hariç Avrupada yeni kapasite yok gibi. Daha önceki gibi bir geri dönüş beklemiyorlar

Fransız Başkan adayı Emmanuel Macron (Le Figaro-Google Translate), şeyle ve açık deniz üretimine karşı. Kömür santrallerini de kapatmayı planlıyor. Enerjinin %75’ini de nükleerden elde edilmesini iyi olarak değerlendirmiyor. 2030’a %32 yenilenebilir enerji için 26000 MW kapasiteye izin verecek.

Grafik

2016’da en yüksek rüzgar kapasiteleri ve toplam kapasite (Wind Power Monthly, Goksel Güngör üzerinden)

Kişi başı Enerji ve GSYİH arasındaki yapısal ilişkinin kırılması gerek (VividEconomics)

OPEC Politikaları ve ABD petrol sektör istihdamı (FUSE)

İki veri setinin hikayesi – OPEC ülkeleri – kim ne kadar üretim değiştirdim demiş, ikincil kaynaklar ne demiş.(Bloomberg)

Bugün Science “Kestirim/Tahmin” özel sayısından 3 makaleyi özetlemeye çalıştım. Nature Energy’deki termoelektrik -yani hareketli olmayan parçalardan ısıdan elektrik üretimi- ilgi çekici. IEA petrol piyasa raporu yayınlandı. Venezüella Rusya ve Çin’e borç karşılığı petrollerde gecikme yaşıyor. New York Power Authority kamu elektrik şirketi, dijitalleşmeye adamış kendini. Piyasalar dengelenmezse OPEC ne yapacak. Çin’de rüzgar yatırımları yavaşladı. John Kemp’in uzmanlara fiyat anket sonuçları geçen seneye göre 5$ daha yüksek çıkmış. İtalya’da mahkemeler eski yönetimin atadığı adamlara birer ikişer dava açıyor. Matteo Renzi’nin atadığı ENI CEO’sunu zor günler bekliyor. Maden sektörü bu sene daha canlı. Trafigura, Glencore, Vitol çok hareketli

Bilgiler

Bugün IEA petrol piyasa raporu günü: 2016 petrol talebi 3.defa yukarı revize edilerek 1.6 mv/g oldu. 2017 ise 1.4 mv/g bekleniyor. Petrol arzı 0.73mv/g düşerek 96.4 mv/g. Geçen sene 0.8mv/g düşen non-OPEC üretimi 2017’de 0.4 mv/g artacak. OECD stokları 0.8mv/g ile 3 yılın en büyük düşüşünü gördü.2016Ç4 rafineriler daha çok çalıştı

Çin’deki rüzgar yatırımı yavaşlayınca 2016’da dünya genelinde rüzgar kurulumu 54.6 GW’da (Çin Payı 23.3.) kaldı.(Geçen sene 63.3 GW’dı- 30 GW Çinlilerin payı idi) GWEC’e göre dünya rüzgar kurulu gücü 486.7 GW

ABD’deki devletin sahipliğindeki en büyük elektrik şirketi New York Power Authority, en sayısal/dijital kamusal olmayı hedefliyor. Varlıklarının dijital avatar(model)lerini yaparak optimizasyon ve dijital döküm hane ile teknoloji geliştiricilerine arayüz sağlayarak yeni uygulamalar geliştirmesin sağlayacaklar

Nature Energy’deki makalede termoelektrik materyaller ile ısıdan elektrik üretimi konusunda SnSe daha önce p-tipine ek olarak n-tipi de yapılmış. Isıdan buhar oradan hareket yerine termoelektrik malzeme doğrudan ısıdan elektrik üretebiliyor. ZT katsayısı 1’den yüksek ilk materyal 2014’te bulundu. Şimdilik verimleri %10-20 arası

Reuters den John Kemp’in uzman anketine göre uzmanların 2017 Brent tahmini geçen seneye göre 55-60$ bandına gelmiş. 2018’de 65 $

Venezüella Rusya(rosneft) ve Çin’e (PetroChina ve ChinaOil) borç karşılığı petrol satışında geri düştü. Rakam 750 milyon $’lık 45 kargo zamanında gönderilmemiş.

Ukrayna’nın Naftogaz CEO’su Kobolyev: N ordstream 2 ve Turk akım yapılırsa, Ukrayna’dan Avrupaya gaz sıfırlanır dedi. Ukrayna ve Naftogaz’ın Rusya’ya Stockholm’de açtığı 70 milyar $’lık tahkimşu ana kadar ki en büyük dava

Eğer piyasalar dengelenmezse OPEC ne yapacak?EIA’e göre ABD şeyl üretimi 9.5 mv/g’e çıkacak(2018). ABD stokları geçen hafta 14 mv arttı. Yani piyasa 6 ayda dengelenmezse, OPEC ne yapacak? Talep artışı da 1.6 mv/g’den 1.4 mv/g’ye düşecek demiş IEA

ABD’de rüzgar(82 GW) pompajlı olmayan hidro(78.9 GW-2015) kapasitesini de aştı. Nükleer santraller yılın %92.3’ünde, hidro %35.8, rüzgar %32.2sinde çalıştı. 2014’te yapılan rüzgar projeleri ise kapasitelerinin %41.2sinde çalıştı. ABD de üretim vergi kredileri 2019’da kalkıyor. ABD’de bir ev ortalama 900 kWh/ay tüketiyor.

Trafigura nikel ve çinko üretimi yapan Fin devlet maden şirketi Terrafame’in %15 hissesini 250 milyon euro’ya alacak.

İki gündü yayınlanıyor, Eni Ceosu Claudio Descalzi Nijeryadaki 9 milyar varil petrol olduğu sanılan Shell ile birlikte aldıkları OPL 245 lisansı ile ilgili olarak İtalyan savcılarca soruşturuluyor. Shell Vakfı başkanı da soruşturmada. Eni Başkanını Matteo Renzi göreve atamıştı.

Hindistan’ın 1 GW rüzgar ihalesine 2.6 GW başvuru oldu. Projeler 50-250 MW boyutlarında. 25 yıl PPA imzalanıyor.Beklenen fiyat 4 rupi/kWh ~ 5.9 sent/kWh. Daha önce devletin fiyatının %20 altoı

Louisiana’da Philips 66’ya ait, ham doğal gaz sıvıları taşıyan boru hattı patlamasında bir işçi kayıp, 2si de yaralı. 20İnch boru hattı Paradis tesisine ürün taşıyordu. 2010’da San Brunodaki patlamada 8 kişi ölmüş 38 ev yıkılmıştı.

Dünyadaki en büyük 4400 şirketin %48’i yatırımcılarına emisyonları ile ilgili bilgi veriyor. Petrol üretim emisyonları tüm petrol emisyonların %5-37sine denk geliyor. En çok rezerve sahip 200 şirketinin, 2C için gereken karbon bütçesinin %156sı rezerv olarak tanımlı, yani %56 toprak altında kalmak zorunda kalır

Fransız başkanlık adayı Emmanuel Macron, ABD’li iklim bilimcileri AB sektörüne davet edip “Fransa sizin ülkeniz[nation]” dedi. Fransa 9 milyar $ güneş ve 530 milyon $ hidro desteği için AB’den izin aldı. Fransız ENGIE 1700 MW rüzgar kapasitesi var 2 ye katlayacak. AB komisyonu ülkenin 2020de %23 yenilenebilir hedefini destekliyor.

Grafik

Tüm petrol emisyonlarının ne kadarı petrolü yer yüzüne çıkarılırken salınıyor. (WRI)

Makale Özetleri

Science dergisinin geçen sayısı (3 Şubat 2017), Özel sayı olarak Kestirim – Prediction’ı işledi. İlgili makalelerinin özetleri

Prediction and its limits, By Barbara R. Jasny, Richard Stone

Tahmin ve Limitleri

Geleceği kestirmeye çalışmak eski zamanlardan beri vardı. Fakat kestirim/tahmin artık gelişen bir bilim. Kaynakların nasıl kullanılacağı, ülkelerin çatışmalara girip girmeyeceği, seçimleri kimin kazanacağı, yüksek etkisi olan akademik makalelerin basımına kadar bir çok sorunun cevabı için tahmin yapılıyor.

Sosyal bilimciler ve makine öğretimi yöntemleri ile yeni analitik araçlar ile gürültünün içinden anlamlı desenler bulunmaya çalışılıyor. Fakat tamamen anlamadan raftan yazılım paketlerini kullanmak felaketle sonuçlanır. Bu bölümde yazarlar, makine öğretimi ile insan yaklaşımı arasındaki dengenin önemini anlatıyor.

1950 lerde Isaac Asimov, psikotarih hayal etti. Bilgisayarlar büyük verileri işleyerek imparatorlukların yükseliş ve çöküşünü öngörüyorlardı. Bilim orada değil – ABD başkanlık seçiminin gösterdiği gibi.Metodlar iyileştikçe ve veri büyüdükçe gittikçe tahmin edilebilirlik artacak.

Araştırmacılar, politika yapıcıların peşinde oldukları kesinlikle çıktıları tahmin edemeseler de, daha iyi bir geleceği şekillendiren senaryoları öngörebilirler.

The pulse of the People – John Bohannon “Can internet data outdo costly and unreliable polls in predicting election outcomes”

İnsanların Nabzı

istatistiksel fizikci Hernan Makse, seçimden bir gün önce bir makale yayınlayarak, seçim günü de revize ettiler. Times websitesi eyalet eyalet anket sonuçlarını kullanırken Makse sadece twitter verisini kullandı. Makse ilk sandıklar açıldığında Hillary’ye kazanma ihtimali %80 veriyordu.

Kapıdan kapıya anket 18 milyar $lık bir pazar. Geçen sene 1000 anket üzerinde yapılan araştırmada geniş ölçekte veri fabrikasyonu buldu. Makse’nin grubu ise milyonlarca insanın bedava twitter verisini takip etti.

Makse gibi diğer sosyal bilimcilerin temel sorusu “Çevrimiçi veri, tahminleri için anketleri aşıp hatta yerine geçebilir mi?” Seçim gecesi sonucu :”Henüz değil”. Makse’nin öngörüsü %55.5 Clinton kazanacak diyordu. Anketlerde Makse de yanlış çıktı. Saat 20:00 gibi Times’ın veri güncesi Upshot Trump’a %20’den %95 şansa döndü

İnsanların ne yapacağını tahmin, ve neden, sosyal bilimlerin özü. Bireyi geçtik toplumun tamamını tahmin çok zor. Oxford’dan Taha Yasseri ise tam tersini iddia ediyor, analojisi : “bir gaz molekülü rastgele hareket ediyor gibi gözükse de, milyonlarca gaz parçacığının hareketi çok tahmin edilebilir”

Toplumun fizik problemleri gibi değerlendirilebileceği 1950’lere kök salıyor. Asimov, psikotarih (psychohistory) diye bir bilim dalı öngördü. Kasım süprize rağmen, artan bilgisayarlaşma da düşünülse, anketler hala güvenilir.

Ryan Kennedy, Houston Uni.den, 86 farklı ülkeden 500 seçimi inceledi.Modeli 2007ye kadar veriler ile eğittiler, sonraki seçimleri %80-90 doğru tahmin eden bir çalışma yaptılar. En güçlü değişken ise anket sonuçları çıktı.İnsanların alacağı bir karar için doğrudan sormak haricinde bir ikame yok

İnternetten veriler bir alternatif olabilir ama çok fazla yapılacak şey var. Milyonlarca insan bir adayı destekleyen tweetler atıyorsa onların oy kullanacağına dair güvenilir bir sonuca çıkabilir miyiz? İnsanların davranışını tahmin etmek zor “onları neyin motive ettiğini bilmiyorsanız”

Yasseri, partilerin Wikipedia sayfalarındaki değişime baktılar. Yasseri “karar vermek için en az bilgiyi arayanları” izledi. [İngiltere ]Seçim öncesi en çok yeni partilerin sayfaları aktifti. EPJ Data Science’da yayınladılar.

Yasseri, Avrupadan bir takımi ile bir “sosyal veri bankası” kurmaya çalışıyor. Daha az insanın çevrimiçi davranışını takip ederek, onların bir websitesini ziyaret etmelerini, tweet atmalarını nihai olarak da oy vermelerini sağlayan motivasyonlarını bulmaya çalışıyorlar.

Makse kötü şekilde yanılınca, bir postmortem yaptı.Kısaca botların tweetlerini ayıkladığı zaman daha ilginç bir desen çıktı. [Burada paragraftaki cümlesi zor ama grafikte Trump seçmenleri kişi başına daha çok tweet atmış] Belki Trump seçmenleri orada değildi, veya kırsal ABD olduğunda

Gelman: Eğer seçim sonuçlarını tam olarak tahmin edebilseydik seçim eylemi anlamsız olacaktı.

Predicting armed conflict: Time to adjust our expectations? Lars-Erik Cederman 1 * and Nils B. Weidmann 2 *

Silahlı çatışmaları tahmin etmek, beklentilerimizi düzeltme zamanı mı?

Büyük veri bize doğru eş bulmada, otel odası kiralamada yardımcı oluyor ise, gelecekteki ölümcül çatışmaları da tahmin ederek hayatları kurtarabilir. Bu araştırmacıların umudu. Bunlara rağmen akademik çatışma tahmininde tahmin çok tartışmalı

Bir çok model, “risk haritaları”… Anlaşıldı ki, modeller çatışma belirleyicilerinin değişen etki ve kompleks etkileşimlerini içeremiyor/taşımıyor. Sinir ağları gibi makine öğretimi tekniklerine geçildi.

Yakın zamanda zamansal ve mekansal politik vahşet dinamiklerini ayırabilen modeller iyileşti. Bazıları aylık ve günlük öngörüler yapıyor.

Political Instability Task Force raporunda Taylanddaki askeri darbe 1 ay önce tahmin edilebildi. Raftan makine öğretimi modellerinde değişik çıktılar dengelenir. Ama vahşet ve barış tahminlerinde [ender olaylar] veriler çoğu zaman barışı gösteriyor. Muchlinski, 2001-2014 yıllarındaki sivil savaşlarda 20’de 9’unu bildi.

Literatürde ayrıca örneklemede olmayan tahminlerde kullanılıyor. Bu analizlerde geçmiş olayların nedensellikleri ile gelecektekileri tahmin etmek iki ayrı ama ilgili konu

Ama yakın dönemde hayat kurtaran bu tip modeller zor.

Çatışma süreçleri bir çok aktörün tanımsal olarak “kuralları hiçe sayan yöntemler” ile etkileşiminin ürünü. Bu da “desen tahmin” yapan durumlar için bir kompleksite

Makine öğretimi teknikleri -yapay sinir ağları gibi- doğrusal olmayan ilişkileri yakala sa da, ülkelerin sınırlarının, kendilerinin değişmesi aslında analizin en temel değişkeni öğelerdeki değişimi yakalayamyor. Makro modeller ülkelerin sınırlarının değişmeyeceğini kabul ederek çalışıyorlar

Veri kalitesi de önemli bir engel.

Tahmindeki son gelişmeler ümit verici olsa da, teori ve politik olarak çok önemsenmesine karşı uyarıyoruz. Seçilen yola çok bağımlı süreçlerde ancak özel durumların olay sonrası açıklaması yapılabilir.

Politik çatışmada, büyük datanın teoriden uzak veri parçalama ile mümkün tahminler çıkaracağı ümidi tam yerinde değil. Otomatik veri toplama (sosyal medya vs) ile de düşük olasılıklı çatışma olaylarının kesinlikli yer ve zaman ile tahmini zor.Büyük veri setleri yardımcı olur ama araştırmacılar bu setlerin limitlerini bildiği sürece…

Dolayısıyla insan “süperkestirimcilerin”, piyasaları, otomatik yöntemleri ve uzmanları yenmeleri çok şaşırtıcı değil. Soğuk savaşın sonu, Brexit, Trump’ın seçilmesinde görüldüğü gibi tarihsel kazalar içeriksizleştirilmiş extrapolasyonlarla dalga geçer.

Çok daha dar zaman ve mekanlar için tahminler mümkün. Dolayısıyla bir denge işi.

Data-driven predictions in the science of science by Aaron Clauset, Daniel B. Larremore, Roberta Sinatra

Keşifleri tahmin etme isteği -önceden ne, kim tarafından ne zaman ve nerede- bireysel bilim adamlarından yayıncılara, fonlama ajanslarından işe alma komitelerine kadar herkesin ilgisini çekiyor. Bu makalede “bilimin bilimi” (science of science) incelemesi ile bilimsel keşiflerin tahmin edilebilirliğini inceledik.

Bilimsel keşif süreçlerini ne kadar tahmin edilebilir yaparsak kaynakları o kadar verimli kullanmış oluruz.

Keşifleri tahmin etme ilgisinin 150 yıllık hikayesi var. Filozof Boleslaw Prus (1847-1912) ve Florian Znaniecji. Çalışmalar bize şöyle provakatif bir soru sorduruyor : “Önemli keşifleri ve bulanları sonunda tahmin edebilecek miyiz?”

Nature Energy’de yenilenebilir garantilerinin sonuna işaret eden bir editoryel önemli. Sertifika sistemleri, emisyon piyasaları sanki hep bir merkezi banka gibi bir yapıya ihtiyaç duyuyorlar. Hindistan’dan karışık istatistikler, kasım da benzin talebi artmıştı, ocakta araba satışı düştü. EIA Çin petrol talebini yukarı revize etmiş. Madencilerden yukarı yönlü kazanç haberleri gelmeye başladı. Bazı bankalar petrolde arz fazlası olmadığını iddia ederken, stoklar yukarıda diyenler de var. Aynı konuda farklı veri haberleri geliyorsa, nasıl bir metodoloji izlemeli, yardım lazım. Göksel Güngöre de teşekkürler, hergün bir rüzgar haberimiz var. Tarihte 95 yılı haberi 9,5 yıllık rezervimiz kaldı.

Bilgiler

Nature Energy’nin editoryel yazısı “Yenilenebilirler olgunlaşırken”. Obama’nın sözlerine ve AB “kış paketine” de atıfta bulunarak yenilenebilirlerin artık desteğe ihtiyaç duymadan gelişebileceği ve geleneksel santraller gibi destek hizmetleri verebileceklerinin altı çiziliyor. Garantilerin sonu

Total’in İran’daki 2 milyar $ gaz proje kararı ABD’nın yaptırımlarından istisnaya bağlı.

Kenya’nın 2000 yılındaki 800 MW kurulu gücü, 2016 sonunda 2333 MW oldu.2020’ye 6766 MW hedefleniyor. 2013’te %27 olan elektriğe erişim bu sene %55’e çıktı.

Sertifika sistemi tasarlaması kolay olsa da, daima bir merkezi sertifika dengeleyicisine(merkez bankasına) ihtiyaç duyuyor. Kuzey(Nordic)’de İkea’nın 46 rüzgar türbini var mesela. Sertifika fiyatları bu sene %45 düştü.

Nature Energy’den “Sahra altı afrikada elektrik yatırımlarını hızlandırmak makalesi”:Güney Afrika hariç bölgesinin kurulu gücü İsveç’in 36 GW’in altında. 2050 gibi bölgede 900 GW yeni kapasiteye ihtiyaç var 1.4 trilyon $ yatırım. Başarı için 3 şart: uluslar arası rekabetçi ihaleler, kalkınma finansı ile risk azaltma, düzenleme kalitesi

ABD stratejik petrol rezervinden(SPR) ilk defa satış yapacak. SPR kapasitesi 695.1 mv petrol. Aralıkta geçen mevzuat ile 25 mv SPR’den satışa izin verildi. 10 mv ilk satış ekşi petrol, 3 bölgeden Bryan Mound, Big Hill (Texas) ve West Hackberry Louisiana. Haber ilk defa diyor ama ben dönem dönem az az rezervi test için satıyor biliyordum.

Hindistan’da Ocak vasıta üretimi %5.48 düştü (1.96 milyon araç), satışlarda %4.71 düşüşte. Ülkedeki vasıta üretiminin %78’i iki tekerlekli. Bu üretimde Ocak’ta %8.4 düşerek 1.53 milyon birim oldu (SIAM verisi). Araç ihracatıda yıldan yıla %7.67 düştü.

İngiltere enerji tedarikçisi olmanın kurallarını zorlaştıracak. Geçtiğimiz sene sonu GB Energy’nın batışı sonrası yeni kurallar bugün açıklanacak. İngilterede 3 yıl öncesine göre 2 misline çıkan tedarikçi sayısı (elek+gaz) 50’yı buldu

Endonezya’daki en büyük kömür madencisi PT Bumi Resources, 2011’den beri ilk karı gördü. En büyük termal kömür ihracatçısı. 2015’te 2 milyar $ kaybı olan şirket geçen sene 101.6 milyon $ gelir elde etti. 2017 satışları da 5-7%. Şirketin üretimi %6.5 artarak 86.5 mton oldu. Ortalama fiyat 41.2 $/ton dan.

Endonezyadaki dünyanın en büyük 2.bakır madeni, Grasberg, Freeport McMoRan tarafından işletiliyordu. Rio Tinto buradaki payından ayrılmaya hazırlanıyor “Grasberg üst sınıf bir kaynak, anahtar soru … Grasberg bizim için üst sınıf bir iş mi”,Rio CEO. Endonezya 3 hafta önce madenden ihracatı durdurdu.

Polonya’nın piyasa lideri gaz tedarikçisi PGNiG ArcelorMittal’a 3 yıl gaz tedariki yapacak. Şirkete göre kontratın 2023’e kadar değeri 1.6 milyar m3 için 345 m$ ~215$/1000m3

Mad dog projesine 2.2 milyar $’da BHP Billiton’dan. BP tarafından işletilen proje ikinci fazında Green Canyon derin denizde yüzey tesis ile 140,000 v/g ham petrol üretim kapasitesi olacak. Üretim 2021’de. BHP petrol ve bakıra odaklanıyor. Mad dog’da BP %60.5, BHP %23.9, Chevron’un Union oil’i %15.6

ABD Enerji bakanı Rick Perry vali iken Texas’ta 7 milyar $lık Rekabetçi Yenilenebilir Enerji Bölgeleri (REZ)ni de içeren önemli destekler verdi. Texas elektriğinin %12sini rüzgardan üretiyor. Geçen kasım 15033 rüzgar gücü anlık üretimi ile de rekor (o anda Texas elektriğinin yarısı). Perry döneminde 24000 rüzgar istihdamı ve 33 milyar $ CAPEX sağlandı

AFrikada hava kirliliği ile ilgili veri eksikliği. 2016 eylülde ilk defa hava kirliliğinin Afrika’ya maliyeti hesaplanmış, 215 milyar $ dış hava kirliliği, 232 milyar $ iç hava kirliliği (kapalı alan).

Grafik

Avrupa’da rüzgar kapasitesi kömürü geçti (Clipperdata)

Tarih

12 Mayıs 1995, Milliyet

 

 

Teşekkürler, EAKlara başlayalı 6 ay oldu. Birşeyler okuyunca bir iki satır kenarına not düşmek gerekir bazen. Enerji sektöründe de inanılmaz bir bilgi akışı var. Internet döneminde aslolan bilgiye erişmek değil, daha kaliteli bilgiyi gürültüden ayırmak. Bu da bir kas gibi geliştirerek oluyor. Bu kas da maalesef yazarak gelişiyor. İstatistikler yazarak öğreniliyor, kafada gerçek dünyanın prototipleri/modelleri geribesleme döngüleri yazarak inşa ediliyor güncelleniyor. Bunları yapmanın en kısa yolu da notlar tutmak gibi geldi. Çalıştığım kişi “İnsan bildiğinin, okuduğunun da zekatını/topluma katkısını vermeli” der ve katılırım. Serkan’a, Emin’e, Sohbet beye de teşekkürler

Bugün ABD ekonomisi ve dünya ticaretinin geleceği konusu önemliydi. Zaman ayırıp ABD’de de 2010’daki 3 enerji felaketini içeren yazı okunabilir. Ticari savaşlar daha çok insan verisi üzerine, arabaya dashboard bunun kaportası. Almanya’da FIT’ten ihaleye geçiyor. Çin’de ham petrol talebi yavaşlamaya devam etti, Hindistan’da ise hızlandı. Çin’de LPG de hızla artıyor. EEI sunumuna da bakılır.

Bilgiler

Blackrock, 5.1 trilyon $’lık varlık yönetimi ile dünyadaki en büyük. CEOsu Larry Fink, “Bir çok karanlık gölge görüyorum” dedi. “Bipolar bir dünyada yaşıyoruz…ticarete engeller mümkün” diye de eklemiş.

Google 5 yıla kadar insansız araçlar öngörüyor. Apple Carplay ve Google Android Auto, araba dashboard sistemleri için rekabet halinde. Mücadele müzik sistemi değil, arabayı kontrol ve veri üzerinde hakimiyet

Rusnano Finli Fortum ile Rusya’da 200 MW rüzgar gücü kurmak için çalışacak. İlk aşama 170 milyon $

Edison Elektrik Enstitüsü (EEI), Washington daki analistlere elektrik sektörü beklentilerini anlattı: vergi reformu, altyapı yatırımlarının koordinasyonu(izin vs basitleştirme), daha iyi gaz-elektrik koordinasyonu, toptan satış piyasalarının iyileştirilmesi, daha akıllı bir enerji altyapısı ve eyalet düzenlemeleri. Çok çevre-güneş yok

2010’da ABD’de yaşanan 3 enerji felaketi: San Bruno boru hattı patlaması, Deepwater Horizon sualtı kuyu patlaması ve petrol sızıntısı, Upper Big Branch kömür madeni patlaması(29 ölü). Şirketler güvenliğe dikkat etmezken, para kısmına çok dikkat ediyorlar. Ama güvenlik düzenlemeleri de 5-6 yıl sonra tamamen oturabiliyor. Kültür meselesi

Angola (üretimi 1.7mv/g Ara16), Eni’nin planlanandan 3 yıl 5 ay önce devreye aldığı East Hub projesinde gemiden üretim ile 80,000 v/g’e kadar üretimi çıkarıp, 150,000 v/g de de zirve üretim yakalayabilir.

Çin’in 2016’daki petrol talebi son 3 yılın en yavaş artışını gördü. Petrol talep artışı %3.1’den%2.5’e düştü. Benzin talebi 2015’e göre %3.6 arttı. Dizel talebi de çok ciddi düşmüş (rakam yok). Sebebi: ikinci çeyrekteki selle ve taşıma sektöründeki iyileşme ile düşük talep. Dizel 2016’da ilk defa düşmüş gibi bir cümle var ama? LPG %24 artmış

Almanya %40 ile 2016’da en çok elektriği kömürden üretti.

Almanya da yenilenebilirde FIT yerine ihaleye geçti. 20 yıllık kontratlarla, hacmi kontrol de etmek için bu sene 600 MW güneş, 2.8 GW rüzgar ve 1.5 açık deniz rüzgar ihalesine çıkacak. Pilot ihalelerde 6.9 cent/kWh fiyat görüldü. Almanya’nın majör kuzey-güney elektrik koridoru da Hükümetin kabloları yer altında geçirme fikri ile 2025’e kaydı

Hindistan’da petrol ürünleri talebi Kasım istatistiklerine göre %12 artarak 4.3 mv/g oldu. Ekimde %6.6ydı

Archer-Daniels-Midland, dünyanın en büyük tarım emtia tacir grubunun ortalama kazancı seneden seneye %41 düştü

Finlandiya’nın ilk nükleer santrali 40 yıl önce bugün çalışmaya başlamış. Loviisa, Mayıs 1977’de tamamlanmış. Fortum’un işlettiği santral, %87.7 ortalama yüklenme faktörü ile çalışmış. Orijinal ünite kapasitesi 440 MW ise bugün 526 MW. 2027-2030’a kadar lisansı varmış.

Rusya ulusal iklim değişikliği adaptasyon planı üzerinde çalışmaya başladı. 2018 ortasında yayınlayacak. Rusya’nın 2/3ünü kaplayan karasal permafrost’ın etkisi yüksek olabilir. Daha önce enerji/boru altyapısına zarar verir denmişti

Grafik

ABD’deki şirketlerin 10 yıllık ABD hazine getirilerine göre talep ettikleri sermaye getiri oranı (EEI)

Verilen de İstenilenin %1 altı olmuş

Tarih

3 Haziran 1979, Milliyet

 

 

Sohbet Karbuz’un yorumu gaz piyasasındaki gelişmeler. Agora sunumu güzel, AB’de 2016 da elektrik üretimi grafikleri ve karşılaştırmaları var. Elektrikli arabalarda 350 kW derken 2-3 seneye MW’ı duyarız. Çinde araba satışları hızla artarken benzin talebi aynı hızla artmamış ama elektriklilerde dünya lideri. Peterson raporu iyiydi, Oxford Energy’nin balkan raporu üzerinden geçilmeli. Anglo American madencilik şirketinin geri dönüşü bir sinyal.Elektrik sistemi 4.0, Eurelectric raporunda bir kısım. Grafikte AB’deki petrol ve gaz santrallerinin marjinal maliyet grafiği ,neden kömürden gaza geçiş oldu.

Yorum – Sohbet Karbuz

Eger Trump Meksika ile bir ticaret savasina girerse bundan dogrudan etkilenecek Meksika’ya boru gazi ihracatinin HH fiyatlarina yansimasiyla gaz fiyatinin 2 dolar/MMBtu ya dusebilecegi yonunde yorumlar yapilmaya baslandi bile. Halbuki bir ay once HH(henry hub) fiyatinin 3-3.5 dolar arasinda seyredecegi bekleniyordu. LNG piyasalarinda da hareketli bir donem yasiyoruz. Misir, bu yil 100-108 LNG kargosu ithal edecegini duyururken, Bexit sonucunda Iralnda ile beraber dis gazda dis bagimliliginin artacaginin beklendigi Ingiltere bu ayin sonunda Peru’dan ilk LNG kargosunu ithal edecek. Bu Peru’nun sattigi 401.inci kargo olacak.

Diger yandan, eger Cin’ iddia edildigi gibi 2026 yilinda ABD’yi de gecerek dunya nukleer kapasitesinde birincilik koltuguna uturursa bunun dogal gaz piyasalarina nasil yansiyacagi konusu analistler tarafindan yakin takibe alindi. Ocak basinda Kore’de nukleer santrallerin gecici olarak devre disi birakilmak zorunda kalinmasi ve Avustralya daki bir LNG tesisinin de devre disi kalmasiyla 10 dolar/MMBtu bir seviyeye yani son 2 yilin en yuksek degerine ulasan Asya spot LNG fiyatlari yil basindan bu yana %20 dusus kaydetti. Bu arada Mart ayi teslimi Asya LNG fiyati 7.5 dolar ile UK NBP hub fiyati seviyesine geriledi. LNG piyasalarindaki onumuzdeki yillarda yasanmasi beklenen dinamiklerin de etkisiyle ABD deki LNG tesisleri 1-1.5 Mt/y kapasiteli moduler LNG ye yonelerek risklerini minimize etmeyi hedefliyorlar.

Bu arada LNG fazlasi da kendini yavas yavas hissettirmeye basladi. Gelen haberlere gore Endonezya daki Tangguh ve Bontang LNG tesislerinde bu yil spot piyasada musteri 63 kargo bekleyecek

Bilgiler

Agora(STK) sunumundan AB elektrik piyasası: Gaz kömürün yerine geçti, emisyonlar %4.5 düştü. AB kömür üretimi 94 TWh düşerken, gaz 101 TWh arttı. (-48mt CO2). Yenilenebilir elektrikte %29.2’den %29.6’ya çıktı. Elektrik üretimi %0.5 artarken, GDP%1.7 arttı. ETS’de CO2 fazlası 3 milyar tonu aştı

Rusya’nın Arktik’te Yamal-Nenets, Nenets ve Komi bölgelerinde 2015’e göre %17 petrol üretim artışı ile 57.6 mton üretim oldu. 3bölgedeki gaz üretimi de sabit kaldı.

Peterson Ekonomi Enstitüsünün Ham bir alışkanlığı terketmek raporunda, 40 tane petrol ve gaza bağımlı ülkenin incelemesi yapılmış(veri seti de var). Katar, Nijerya ve Rusya daha başarılı. Ülkelerin %75inde petrol ve gaz gelirlerinin GSYİH’taki payı düşmüş. Sayfa 17deki ***’lı parametreler etkili

Elektrikli arabalarda 350kW DC şarj istasyonları gündemde. Araçları %80 şarja 5-10 dakikada getiren sistemlerde hızlanma vardı. 2017 ticari çözümleri göreceğiz. AB, Tesla’da 350 kW üzerine çıkmayı planlıyor. MW’a yaklaştık.

Polonya OPAL kararına karşı dava açına, Gazprom OPAL üzerinden sevkiyatı eski seviyesine çekti ama TTF’de gaz fiyatları %17 arttı.

Anglo American, dünyanın en büyük elmas ve platinyum üreticisi ve bakıra da odaklanmış durumda Şirket 5 yılda ilk defa kar artışı görüyor.2016’da hizzeleri %300 arttı. Anglo’nun üretkenliği 2012’ye göre %40 iyileşmiş durumda ve birim maliyetler de 1/3 daha düşük. Madende geri dönüşler başladı mı?

Umman ve İran denizaltı gaz boru hattı yapılacak ama güzergah BAE sularından geçmeye. İran rezervleri Umman daki tüketici ve LNG terminaline yönlendirilecek. Toplantıya Shell, Total, KOGAS da katıldı, yatırım 1.2 milyar $

Geçen sene ABD’deki her 50 istihdamdan biri güneşteydi. 260,000 çalışana çıktı. 2015’e göre %25 artış.2010’dan beri en büyük artış. Rapor. Saatlik ücret 26$ (medyan). İşlerin %67si lisans derecesi istemiyor.Çalışanların %28’i kadın

Çin’de araba satışları 2015’ten bu yana momentum kazanmış. 2016 son çeyrek Çin 24 milyon, ABD 18 milyon araç/yıl satış. Çinde elektrikli ve prizli hibritler geçen sneye göre %85, ABD’de %36 arttı. Çin+Japonyadaki satışlar~AB+ABD

“Elektrik sistemi 4.0’ı şekillendirmek”, Eurelectric’in raporundan bir kısım, inovasyon, 2017 elektromobilite yılı

Grafik

Brezilya’nın petrol üretimi artmaya devam ediyor (Javier Blas)

2015’ten 2016’ya hangi AB ülkesi ne kadar kömürden elektrik üretimini azalttı, gazdan arttırdı (Agora)

Bu dönüşümün temel sebebi de düşük gaz fiyatlarıydı. (Agora)

Tarih

4 Temmuz 1952 – Milliyet, Dünyanın en zengin adamı….

Pazar günü iklim değişikliği konusunda Daily Mail haberinden sonra bir çok bilim adamı karşı saldırıya geçmiş. Exxon mu Chevron mu, hisse başı değerleri. Goldman Sachs aldığı Dong enerji hisselerini satında Danimarka parlamentosu tekrar bir dalgalanmış. İngiltere’de kapasite bedeli 6.95 pound/kW/yıl. Petrol piyasaları Contango-Backwardation devam ediyor. Biri finansçılara diğeri stokçulara iyi geliyor. Oxford Energy’den Rus petrol sektörünün Rosneftizasyonu, tarih kısmında Özal EİE genel müdürü olmak isterken müşavirliğe alındı.

Bilgiler

Bu hafta: Salı API ABD petrol arz raporu; Çarşamba EIA haftalık petrol ve benzin stokları; Perşembe EIA haftalık doğalgaz stok raporu; Cuma IEA aylık petrol piyasa raporu, akşama doğru da Baker Hughes petrol kule sayımı

Singapur dışında 55 mv petrol ile 30 süpertanker-VLCC bekliyor, 5 günlük Çin talebini karşılayabilir.

İngiltere’de Cuma günü yapılan kapasite ihalesinde 2017/18 için 6.95 pound kW/yıl fiyat çıktı. Her yıl iki ihale yapılıyor, biri gelecek yıl, diğeri de 4 yıl sonrası için. Tepkiler: “Kapasite değil Esneklik problemimiz var”, Jon Ferris, Utilitywise ve “Kapasite piyasaları bir çok kirli fosil santrali sübvanse ediyor”, Greenpeace UK

İngiltere Daily Mail’de, NOAA’daki üst düzey uzmanlardan John Bates’in açıklamalarında, NOAA’nın Paris görüşmelerini etkilemek için iklim değişikliğini abartan bir yazı yazdığını iddia etti. Suçlamalar: “dokümantasyonu azaltan ve ısınmayı maksimize eden karar ve bilimsel yöntemlerde ısrar” vs.

Yukarıdaki haberi saçma ve yanlışlarla bulan haberlerde ise, verinin bilimsel ve uygun olduğunu, 2017’de yayınlanan makaledeki verilerde ise eski verilerin doğru olduğu iddia edildi. Bilim adamları bloglardan(1,2,3) cevaplar yağdırdı.

Pekin belediye başkanı Cai Qi, 700 belde de kömür kullanımı kesilerek temiz enerji kullanılacak dedir. 2017’de kömür kullanımını %30 azaltacaklar. Pekin’de de 300,000 eski araç yollardan alıncak. Doğalgaz talebi geliyor.

ABD’de benzin talebi 2012 Şubat’tan beri en düşük seviyelerinde: 8.2 mv/g. “Petrol fiyatları artınca, benzin talebi düşer”. “Haftalık veri ile karar vermek zor ama talep düşük ise, rafinericiler için ciddi problem”

Goldman Sachs Danimarka’nın en büyük enerji şirketi Dong Energy’i 2014’te 8 milyar kron’a %18’ini almıştı, Şimdi %6’sını 6.5 milyar kron’a sattı (940 milyon $). Danimarka parlamento üyeleri ilk satışı skandal olarak değerlendirmişti

Prizli Hibrit arabaların(PHEV) %30’a kadar daha verimli olmasını sağlayan akademik araştırmada, arabaların elektrik şarjlarını tüm bir yolculuk boyunca korumasını sağlayan bir EMS (energy management system)

Yatırım olarak Exxon mu Chevron mu? Exxon’un üretimi 2.38 mv/g.Chevron’un ki 1,74 mv/g. Hisse başına Exxon 0.21 varil/yıl. Chevron 0,34 varil/yıl/hisse. Petrol fiyatlarına Chevron’un duyarlılığı %2.5, Chevron’un %3.

Dünyanın kuzey-güney kutbu en son 780000 yıl önce yer değiştirmiş. “Güney Atlantik Anomalisi” ise Zimbabwe ile Şili arasında manyetik alanın zayıfladığı alan. Uydular için zararlı.

Filipinlerde Çevre ve Doğal Kaynaklar bakanı REgina Lopez, Perşembe günü, 41 madenden 23’ünü kapattı. Filipinler dünya nikel üretiminde önde, kapatılan madenler nikel cevherinin yarısına denk üretimi var.

Contango’da petrolü depolamayıp ilerde satmak daha karlı, ama backwardation’da piyasa şimdi üretmeni isterken, ileri tarihli depolama için ödeme yapmak istemez. Piyasa 2017 2.çeyrekten itibaren backwardation’a geçebilir, bu da finansal tarafta kontratları ileri taşımayı kolaylaştırır. Bu backwardation spekülatif de olabilir.

2017’de Avrupa ve ABD’den Asya’ya petrol akışları norm değil, fırsat ticareti olmaya devam edebilir. Ortadoğu ham petrolleri Asya rafinerileri için baz akış olabilir. Yakıtlarda ise küresel olarak devreye girecek yeni büyük rafinerilerin olmaması ürün piyasasını daha sıkı hale getirebilir. Dizel için zor dönemler bitmiş olabilir.

The Economist metal fiyat endeksi (Grafik), 12 ayda %37 artmış. Çin’in demir cevheri ve alüminyum üretim kesintileri yanında çinko, kurşun da Avustralya, Kanada ve İrlanda’da büyük madenlerin kapanması sorunu yaşandı.ABD ve Çin’de altyapı harcama artışı da bir diğer etken

Suudiler, 20 Şubat itibari ile 400 MW rüzgar ve 300 MW güneş için ilk turu başlatacak.

Grafik

Petrol piyasalarının Contango ve Backwardation dönemleri (WSJ)

Ukrayna’nın giriş noktalarına göre gaz tedariği (Sohbet Karbuz)

Makale Özetleri

Oxford Energy Forum – Russian energy issues in a volatile environment – Issue 107, 16 Ocak 2017

Kaldığımız yerden devam ediyoruz özete, bunlar benim görüşlerim değil, hızlı özetlerdir.

The Rosneftization of the Russian Oil Sector, Nina Poussenkova

“Rusya petrol sektörünün Rosneftizasyonu”

Bashneft’in Rosneft tarafından alınması Rus petrol sektöründe “gıcırdayan bir tekrar millileştirme” tartışmasını başlattı. Yakında Rosneft’in de %19.5 hissesinin hükümet özelleştirmesi kapsamında satılacağı öngörülüyor. 2006’daki halka arz da hisse oranı %75.2’ye düşmüştü.Bu sebeple Rosneftizasyon diyor yazar

Rosneft “idari kaynakları” ile Rus ekonomisindeki etkisini giderek büyütüyor. Gaz’dan gemi yapımına kadar. Rosneft’in lobi potansiyeli Bashneft müzakerelerinde görüldü. Rosneft’in satışta yer alıp almayacağı tartışmalarında Putin’in asistanı Andrei Belousov ve Başkan yardımcısı Arkadiy Dvorkovich aktif olarak karşı çıktı. Igor Sechin’in kazanması kimseye sürpriz olmadı. Devletin bütçe gelirlerini maksimize eden bir yöntem önerdi.

Rosneft Bashneft’in %50.08 hissesini (%60.16 oy çoğunluğunu) 5.2 milyar $’a alacak. Rosneft’in %19.5 hisse satışı da ikinci özelleştirme de 11 milyar $’a yaklaşabilir.

Sınırlı Büyüme?

Rosneft 2003’te 20 milyon ton/yıl (0.4 mv/g) üretimden Rusya’nın bir numaralı petrol şirketini aşağıdaki varlıkları alarak ulaştı:

Severnaya Neft, 2003

Yuganskneftegas,2004

Udmurtneft, 2006

YUKOS, 2007

TNK-BP ve Itera, 2013

Bashneft, 2016

31 Aralık 2015, SEC sınıflandırmasına göre 34.5 milyar vep (varil eşdeğer petrol) ile dünyanın en büyük petrol şirketi oldu. Rosneft büyük göldeki en büyük balık olma isteğinde.

2015’te Rosneft 202.8 mt petrol ile Rusya’nın üretiminin %37sini yaptı. Bashneft’in 20 mt’u da eklenince, bu oran %41’e çıkıyor.

Rosneft’in yaşadığı problem ise organik büyüme yakalaması. Çünkü petrol üretimi sabit ve düşüyor. 2013’te 189.2 mt, 2014’te 204.9 mt, 2015’te 202.8 mt üretimi var. Gaz üretimi ise artıyor, 2013’te 38.2 bcm’den 2015’te 62.5 bcm’e çıkıyor.2020’de hedef 100 bcm. Toplamda 2015’teki 254 mtep’ten 2020’de 300 mtep’e çıkmayı hedefliyor

Performansı ise yamalı. 2015’te Samaraneftegas, YUKOS’un Volga-Ural bölgesi alt şirketi, 2014’e göre %5.3 daha fazla üretimle 12.1 mt sıvı hidrokarbon üretti. Verkhnechonskneftegas, Irkutsk’da (Verkhnechonsk sahası Doğu Sibirya’da Vankor’dan sonra en büyüğü), 2014’e göre %5.4 daha çok üreterek 8.6 mt üretti. Fakat Samotlorneftegas, Rosneft’in %10 üretimini yapıyor, 2014’e göre %4.7 daha az üreterek 2015’te 20.9 mt üretti. (Samotlorneftegas TNK-BP’nin eski alt şirketi ve rezervlerinin %97’si Samotlor sahasında, 1980’de pik’te 150mt/yıl üretti)

Taçtaki en değerli Mücevher?

Batı Sibirya Rosneft üretiminin %62si. Yuganskneftegas ise üretimin %31’i. 2000lerin başında YUKOS’a ait iken bu şirket çift haneli büyüme görüyordu, şimdi bocalıyor. Büyük ve yaşlanan sahaları (Priobsk, Mamontovsk, Malolbalyksk ve Prirazlomnoye) de 2005-2009 arası üretim %23.1 artarak 66.49 mt oldu, 2015’te ise 62.4 mt’a düştü.

Eric Liron, şirket gen müd yrd, Yuganskneftegas’in petrol üretiminin 2014’te %4.3, 2015’te %0.9 düştüğünü, önümüzdeki 3 yılda ise 68 mt’ye çıkmayı hedeflediğini söyledi.

Rosneft’in diğer problemi ise Vankor. Vankor Sovyet döneminde keşfedilen doğu sibiryadaki büyük bir saha. 500 mt petrol ve kondensat ile 182 bcm gaz rezervi var. 2009’da üretime başladı ve üretimin 25 mt/yıl’a ulaşması bekleniyordu. Sadece 21.2-22 mt/y’a ulaşabildi ve 3 yıl bu seviyede kaldı. Rosneft’in üretiminin %11-12sini karşıladı. 2016’da ise üretim 1 mt düşerek 21 mt olacak. 2020’de 13mt’ye düşebilir.

Vankordaki problem neydi: kompleks jeoloji, gelişmiş teknoloji ve personel eksikliği, saha geliştirilmesindeki hatalar, yetersiz finansal teşvikler? Uzmanlar ilk 3ünün karışımı diyor.

Rosneft bunun üzerine Batı ve Doğu Sibirya’da majör yeni sahaları devreye almaya başladı. 2016-2020 döneminde Suzunskoye (4mt/y pik), Tagulskoye (4mt/y), Lodochnoye (2mt/y) sahaları Vankor daki düşüşü kompanse etmeye çalışacak. Vankor bölgesinde olduklarından aynı altyapı kullanılacak

Rosneft’in finansal olarak da durumu rahat değil, tüm bu satın almalar sebebi ile. Vankor’a Hindistanlı firmaları davet etti. ONGC, Oil India, Indian Oil ve Bharat PetroResources, Vankorneft’in %49.9’una sahip olacak. Bu şirketlerin zorlu Arktik şartlarındaki işletme tecrübeleri çok sınırlı.

Rosneft’in açık denizde tecrübesi sınırlı. ExxonMobil’in Eylül 2014’te açtığı Kara denizindeki Pobeda sahasındaki Arktik kuyusunda Exxonmobil Rus Arktiğinde işletmeden yasaklandıktan sonra sahayı geliştiremedi.

Bashneft ilginç, çünkü dinamik büyüyordu. Rus üretim artışının %29’unu sağlamıştı. Bashneft’in üretimi 2012’de 15.4 mt/y’dan 2015’te 19.9 mt/y’a çıktı. Rusyanın çok eski petrol bölgesi Bashkira’da üretimini 2013’te 15.1 mt’den 2015’te 16.1 mt’ye çıkardı. Nenetsk otonom bölgesinde ise 2013’teki 0.3 mt’den 1.4 mt’ye çıktı.

Uzmanlar Bashneft yönetiminin Rusya’daki en iyisi olduğuna inanıyordu. Rosneft ise alınca Bashneft’in üst yöneticilerini kovdu.

Sınırsız hevesler?

Rosneft, Rusya’nın 3. En büyük gaz üreticisi oldu, ve LNG’ye girmeyi planlıyor. Alt şirketi Itera, Rusya’da LNG üretimi için küçük bir tesis planlıyor. Bu da Novatek ile Rosneft’in Gazprom’un ihracat tekelini kırdığı gaz ihracatına ilişkin kanun değişikliği ile devam etti.Rosneft Sinopec ile yıllık 5 bcm kapasiteli gas işleme ve petrokimya tesisi planlıyor.

Rosneft, Rusya’nın uzak doğusunda Zvezda’da bir gemi imalat kompleksi üzerinde çalışıyor. Gazprombank ve Rosneftegas da var. Rosneft, Hyundai, Daewoo, Exxon Neftegas, GE, Siemens ve Fincantieri ile anlaşmalar imzaladı

Bir çok yorumcu Rosneft’in kendisini çok ince bir tabaka halinde yaydığını düşünüyor (spread thinly). Durum bu değilse Rus petrol sektörünün Rosneftizasyonu devam eder.

Tarih

2 Temmuz 1994, Milliyet

Petrolde bir diğer çıpa olarak Trump yönetiminin İran’a ambargo ihtimali belirdi. Westinghouse Hindistan’daki 6 kontrat için iyi haber aldı. Audi Amerika, bayilerine de elektrikli araba dünyası fırsatları için kafa yormalarını istemiş, daha az servis ve parça değişimi bayiler için sorun. OFGEM tedarikçileri uyarmıştı fiyatları arttırmayın diye, elektriğe %15 zamlar duyurulmaya başlandı. Trump gelince de FERC başkanı istifa etmişti. Soğuk hava da İngiltere için beklenen ölüm oranının ne kadar arttığına dair grafik ve contango-backwardation petrol fiyat grafiği. Energiewende ilelebet süremez. Enerjide yeni realizm mi  yeşil döneme tepki mi yoksa anti-düzenleme dönemi mi?

Bilgiler

Toshiba ABDli alt şirketi Westinghouse ile Hindistanda 6 AP1000 reaktör kuracak. Hindistan bu hafta Haziran 2017’yi görüşmeleri neticelendireceği tarih olarak belirledi. Westinghouse önümüzdeki 10 yılda Çin ve Hindistan’dan 50 yeni kontrat umuyor. 2015-2016’da Toshiba 6.6Milyar$ kaybetti. Bir Japon imalatçı için en yüksek rakam

Güney Amerika’da Guyana, 800,000 nüfusu ile çok büyük petrol yatakları buldu. Bulan ExxonMobil, 800-1400 milyon varil yüksek kalite ham petrol değer olarak 44 milyar $ ve ülke GSYİH’inin 15 i katı tahmin ediyor. Venezüella da Guyana’nın %40ını kendisinin olduğunu iddia ediyor. BM ülkelere uzlaşmaları için 1 yıl daha verdi.

Audi Amerika’nın başkanı Scott Keogh, ABD’deki araba bayilerine “elektrifikasyon ve mobilite trendlerini içselleştirmelerini… yakında pil menzilinin 400 ve sonra 500 mil’e ulaşacağını, ve altyapı ile menzil sıkıntılarının elimine edileceğini” söyledi. Bayilere “düşük servis isteği ve parça gelirleri düşüşlerine karşı” fırsat kovalayın dedi

Fukushima Daiichi nükleer santralindeki radyasyon okumaları 6 yıl önceki üçlü erimeden beri en yüksek seviyesine çıkmış. Reaktör 2dEki okuma 530 sieverte çıktı. Daha önce 73 sievertti. Eriyen yakıt çeperde delik açmış olabilir.

Hindistan birleşik tek bir şirket değil bir kaç petrol şirketi oluşturacak. Hindistan petrol talebi 2016’da yıldan yıla %8.8 artarak 4.14 mv/g oldu. 2017, Hindistan’ın büyümede Çin’i geçtiği arka arkaya 3. yıl olacak. 2017’de Hindistan talebi %7 artarak 4.13 mv/g, Çin’in ki de %3 artarak 11.5 mv/g olacak. 5 mt’luk iki stratejik rezerv daha yapacakmış.

Hindistan LNG de ithalat vergisini de %5’den %2.5’a düşürdü. Gazın enerji tüketimindeki oranını %6.5’dan %15’e çıkarmayı planlıyor. 15000Km boru hattı planlanıyor. Doğalgazın enerjideki oranı küresel olarak %24. Hindistan LNG ithalatını 2016’daki 19.2 mt’den 50mt’ye çıkarmayı planlıyor. LNG talebi ise yıldan yıla 2017’de %38 artacak gibi

2013-2016 arası AB emisyon ticaret sistemini kullanan ticari havayolları 65 milyon ton emisyonlarını başka veya kendi sektörlerinde azalttılar.

Almanların enerji dönüşümü –Energiewende sonsuza kadar süremez. Alman iklim değişikliği karşıtı sanayici demiş.

OFGEM’in uyarılarına rağmen ingiliz Npower 1.4 milyon tüketicisine gelecek aydan itibaren elektrikte %15, gaz da %4.8 zam yapacak. OFGEM patronu Dermot Bolan tedarikçileri sert bir uyarı ile artış yapmamaları için uyarmıştı.

Petrol fiyatları İran’a ambargo endişeleri ile yükseldi

ABD’deki elektrikli otobüs denemelerinde New Flyer’ın elektrikli otobüsü her saat çalışma için 6 dakika tekrar şarj ile idare ediyormuş. Yolcu duraklarında da hızlı şarj imkanı var.

ABD’de temsilciler meclisi, Dere Koruma Kuralı (Stream protection rule)’u geri çevirdi. Bu kural şirketlerin madencilik atıklarını derelere bırakmasını sınırlıyordu.

Her yıl ingiltere’de kış aylarında yaz aylarından daha çok kişi ölüyor. 2014/15’te yaza göre kış döneminde 44,000 daha fazla ölüm oldu. Dış sıcaklığın her derece düşüşü ile en soğuk evlerin %10’unda ölüm oranı artışı en sıcak %10’a göre 3 kat daha hızlı. “Yakıt fakirliği açığı” 2014 için 371 sterlin, sağlık sistemine de maliyeti en az o kadar.

Grafik

Contango’dan Backwardation’a. Kısa dönemde OPEC anlaşmasına uyumu gören piyasa fiyatı yakın dönemde yüksek, ileride şeyl ve anlaşmadaki bozulmalar sebebi ile daha düşük fiyatlıyor (Bloomberg)

İngiltere’de dış ortam sıcaklığına göre ölüm oranı artışı (Cold Comfort)