Bugün Science “Kestirim/Tahmin” özel sayısından 3 makaleyi özetlemeye çalıştım. Nature Energy’deki termoelektrik -yani hareketli olmayan parçalardan ısıdan elektrik üretimi- ilgi çekici. IEA petrol piyasa raporu yayınlandı. Venezüella Rusya ve Çin’e borç karşılığı petrollerde gecikme yaşıyor. New York Power Authority kamu elektrik şirketi, dijitalleşmeye adamış kendini. Piyasalar dengelenmezse OPEC ne yapacak. Çin’de rüzgar yatırımları yavaşladı. John Kemp’in uzmanlara fiyat anket sonuçları geçen seneye göre 5$ daha yüksek çıkmış. İtalya’da mahkemeler eski yönetimin atadığı adamlara birer ikişer dava açıyor. Matteo Renzi’nin atadığı ENI CEO’sunu zor günler bekliyor. Maden sektörü bu sene daha canlı. Trafigura, Glencore, Vitol çok hareketli
Bilgiler
Bugün IEA petrol piyasa raporu günü: 2016 petrol talebi 3.defa yukarı revize edilerek 1.6 mv/g oldu. 2017 ise 1.4 mv/g bekleniyor. Petrol arzı 0.73mv/g düşerek 96.4 mv/g. Geçen sene 0.8mv/g düşen non-OPEC üretimi 2017’de 0.4 mv/g artacak. OECD stokları 0.8mv/g ile 3 yılın en büyük düşüşünü gördü.2016Ç4 rafineriler daha çok çalıştı
Çin’deki rüzgar yatırımı yavaşlayınca 2016’da dünya genelinde rüzgar kurulumu 54.6 GW’da (Çin Payı 23.3.) kaldı.(Geçen sene 63.3 GW’dı- 30 GW Çinlilerin payı idi) GWEC’e göre dünya rüzgar kurulu gücü 486.7 GW
ABD’deki devletin sahipliğindeki en büyük elektrik şirketi New York Power Authority, en sayısal/dijital kamusal olmayı hedefliyor. Varlıklarının dijital avatar(model)lerini yaparak optimizasyon ve dijital döküm hane ile teknoloji geliştiricilerine arayüz sağlayarak yeni uygulamalar geliştirmesin sağlayacaklar
Nature Energy’deki makalede termoelektrik materyaller ile ısıdan elektrik üretimi konusunda SnSe daha önce p-tipine ek olarak n-tipi de yapılmış. Isıdan buhar oradan hareket yerine termoelektrik malzeme doğrudan ısıdan elektrik üretebiliyor. ZT katsayısı 1’den yüksek ilk materyal 2014’te bulundu. Şimdilik verimleri %10-20 arası
Reuters den John Kemp’in uzman anketine göre uzmanların 2017 Brent tahmini geçen seneye göre 55-60$ bandına gelmiş. 2018’de 65 $
Venezüella Rusya(rosneft) ve Çin’e (PetroChina ve ChinaOil) borç karşılığı petrol satışında geri düştü. Rakam 750 milyon $’lık 45 kargo zamanında gönderilmemiş.
Ukrayna’nın Naftogaz CEO’su Kobolyev: N ordstream 2 ve Turk akım yapılırsa, Ukrayna’dan Avrupaya gaz sıfırlanır dedi. Ukrayna ve Naftogaz’ın Rusya’ya Stockholm’de açtığı 70 milyar $’lık tahkimşu ana kadar ki en büyük dava
Eğer piyasalar dengelenmezse OPEC ne yapacak?EIA’e göre ABD şeyl üretimi 9.5 mv/g’e çıkacak(2018). ABD stokları geçen hafta 14 mv arttı. Yani piyasa 6 ayda dengelenmezse, OPEC ne yapacak? Talep artışı da 1.6 mv/g’den 1.4 mv/g’ye düşecek demiş IEA
ABD’de rüzgar(82 GW) pompajlı olmayan hidro(78.9 GW-2015) kapasitesini de aştı. Nükleer santraller yılın %92.3’ünde, hidro %35.8, rüzgar %32.2sinde çalıştı. 2014’te yapılan rüzgar projeleri ise kapasitelerinin %41.2sinde çalıştı. ABD de üretim vergi kredileri 2019’da kalkıyor. ABD’de bir ev ortalama 900 kWh/ay tüketiyor.
Trafigura nikel ve çinko üretimi yapan Fin devlet maden şirketi Terrafame’in %15 hissesini 250 milyon euro’ya alacak.
İki gündü yayınlanıyor, Eni Ceosu Claudio Descalzi Nijeryadaki 9 milyar varil petrol olduğu sanılan Shell ile birlikte aldıkları OPL 245 lisansı ile ilgili olarak İtalyan savcılarca soruşturuluyor. Shell Vakfı başkanı da soruşturmada. Eni Başkanını Matteo Renzi göreve atamıştı.
Hindistan’ın 1 GW rüzgar ihalesine 2.6 GW başvuru oldu. Projeler 50-250 MW boyutlarında. 25 yıl PPA imzalanıyor.Beklenen fiyat 4 rupi/kWh ~ 5.9 sent/kWh. Daha önce devletin fiyatının %20 altoı
Louisiana’da Philips 66’ya ait, ham doğal gaz sıvıları taşıyan boru hattı patlamasında bir işçi kayıp, 2si de yaralı. 20İnch boru hattı Paradis tesisine ürün taşıyordu. 2010’da San Brunodaki patlamada 8 kişi ölmüş 38 ev yıkılmıştı.
Dünyadaki en büyük 4400 şirketin %48’i yatırımcılarına emisyonları ile ilgili bilgi veriyor. Petrol üretim emisyonları tüm petrol emisyonların %5-37sine denk geliyor. En çok rezerve sahip 200 şirketinin, 2C için gereken karbon bütçesinin %156sı rezerv olarak tanımlı, yani %56 toprak altında kalmak zorunda kalır
Fransız başkanlık adayı Emmanuel Macron, ABD’li iklim bilimcileri AB sektörüne davet edip “Fransa sizin ülkeniz[nation]” dedi. Fransa 9 milyar $ güneş ve 530 milyon $ hidro desteği için AB’den izin aldı. Fransız ENGIE 1700 MW rüzgar kapasitesi var 2 ye katlayacak. AB komisyonu ülkenin 2020de %23 yenilenebilir hedefini destekliyor.
Grafik
Tüm petrol emisyonlarının ne kadarı petrolü yer yüzüne çıkarılırken salınıyor. (WRI)
Science dergisinin geçen sayısı (3 Şubat 2017), Özel sayı olarak Kestirim – Prediction’ı işledi. İlgili makalelerinin özetleri
Prediction and its limits, By Barbara R. Jasny, Richard Stone
Tahmin ve Limitleri
Geleceği kestirmeye çalışmak eski zamanlardan beri vardı. Fakat kestirim/tahmin artık gelişen bir bilim. Kaynakların nasıl kullanılacağı, ülkelerin çatışmalara girip girmeyeceği, seçimleri kimin kazanacağı, yüksek etkisi olan akademik makalelerin basımına kadar bir çok sorunun cevabı için tahmin yapılıyor.
Sosyal bilimciler ve makine öğretimi yöntemleri ile yeni analitik araçlar ile gürültünün içinden anlamlı desenler bulunmaya çalışılıyor. Fakat tamamen anlamadan raftan yazılım paketlerini kullanmak felaketle sonuçlanır. Bu bölümde yazarlar, makine öğretimi ile insan yaklaşımı arasındaki dengenin önemini anlatıyor.
1950 lerde Isaac Asimov, psikotarih hayal etti. Bilgisayarlar büyük verileri işleyerek imparatorlukların yükseliş ve çöküşünü öngörüyorlardı. Bilim orada değil – ABD başkanlık seçiminin gösterdiği gibi.Metodlar iyileştikçe ve veri büyüdükçe gittikçe tahmin edilebilirlik artacak.
Araştırmacılar, politika yapıcıların peşinde oldukları kesinlikle çıktıları tahmin edemeseler de, daha iyi bir geleceği şekillendiren senaryoları öngörebilirler.
The pulse of the People – John Bohannon “Can internet data outdo costly and unreliable polls in predicting election outcomes”
İnsanların Nabzı
istatistiksel fizikci Hernan Makse, seçimden bir gün önce bir makale yayınlayarak, seçim günü de revize ettiler. Times websitesi eyalet eyalet anket sonuçlarını kullanırken Makse sadece twitter verisini kullandı. Makse ilk sandıklar açıldığında Hillary’ye kazanma ihtimali %80 veriyordu.
Kapıdan kapıya anket 18 milyar $lık bir pazar. Geçen sene 1000 anket üzerinde yapılan araştırmada geniş ölçekte veri fabrikasyonu buldu. Makse’nin grubu ise milyonlarca insanın bedava twitter verisini takip etti.
Makse gibi diğer sosyal bilimcilerin temel sorusu “Çevrimiçi veri, tahminleri için anketleri aşıp hatta yerine geçebilir mi?” Seçim gecesi sonucu :”Henüz değil”. Makse’nin öngörüsü %55.5 Clinton kazanacak diyordu. Anketlerde Makse de yanlış çıktı. Saat 20:00 gibi Times’ın veri güncesi Upshot Trump’a %20’den %95 şansa döndü
İnsanların ne yapacağını tahmin, ve neden, sosyal bilimlerin özü. Bireyi geçtik toplumun tamamını tahmin çok zor. Oxford’dan Taha Yasseri ise tam tersini iddia ediyor, analojisi : “bir gaz molekülü rastgele hareket ediyor gibi gözükse de, milyonlarca gaz parçacığının hareketi çok tahmin edilebilir”
Toplumun fizik problemleri gibi değerlendirilebileceği 1950’lere kök salıyor. Asimov, psikotarih (psychohistory) diye bir bilim dalı öngördü. Kasım süprize rağmen, artan bilgisayarlaşma da düşünülse, anketler hala güvenilir.
Ryan Kennedy, Houston Uni.den, 86 farklı ülkeden 500 seçimi inceledi.Modeli 2007ye kadar veriler ile eğittiler, sonraki seçimleri %80-90 doğru tahmin eden bir çalışma yaptılar. En güçlü değişken ise anket sonuçları çıktı.İnsanların alacağı bir karar için doğrudan sormak haricinde bir ikame yok
İnternetten veriler bir alternatif olabilir ama çok fazla yapılacak şey var. Milyonlarca insan bir adayı destekleyen tweetler atıyorsa onların oy kullanacağına dair güvenilir bir sonuca çıkabilir miyiz? İnsanların davranışını tahmin etmek zor “onları neyin motive ettiğini bilmiyorsanız”
Yasseri, partilerin Wikipedia sayfalarındaki değişime baktılar. Yasseri “karar vermek için en az bilgiyi arayanları” izledi. [İngiltere ]Seçim öncesi en çok yeni partilerin sayfaları aktifti. EPJ Data Science’da yayınladılar.
Yasseri, Avrupadan bir takımi ile bir “sosyal veri bankası” kurmaya çalışıyor. Daha az insanın çevrimiçi davranışını takip ederek, onların bir websitesini ziyaret etmelerini, tweet atmalarını nihai olarak da oy vermelerini sağlayan motivasyonlarını bulmaya çalışıyorlar.
Makse kötü şekilde yanılınca, bir postmortem yaptı.Kısaca botların tweetlerini ayıkladığı zaman daha ilginç bir desen çıktı. [Burada paragraftaki cümlesi zor ama grafikte Trump seçmenleri kişi başına daha çok tweet atmış] Belki Trump seçmenleri orada değildi, veya kırsal ABD olduğunda
Gelman: Eğer seçim sonuçlarını tam olarak tahmin edebilseydik seçim eylemi anlamsız olacaktı.
Predicting armed conflict: Time to adjust our expectations? Lars-Erik Cederman 1 * and Nils B. Weidmann 2 *
Silahlı çatışmaları tahmin etmek, beklentilerimizi düzeltme zamanı mı?
Büyük veri bize doğru eş bulmada, otel odası kiralamada yardımcı oluyor ise, gelecekteki ölümcül çatışmaları da tahmin ederek hayatları kurtarabilir. Bu araştırmacıların umudu. Bunlara rağmen akademik çatışma tahmininde tahmin çok tartışmalı
Bir çok model, “risk haritaları”… Anlaşıldı ki, modeller çatışma belirleyicilerinin değişen etki ve kompleks etkileşimlerini içeremiyor/taşımıyor. Sinir ağları gibi makine öğretimi tekniklerine geçildi.
Yakın zamanda zamansal ve mekansal politik vahşet dinamiklerini ayırabilen modeller iyileşti. Bazıları aylık ve günlük öngörüler yapıyor.
Political Instability Task Force raporunda Taylanddaki askeri darbe 1 ay önce tahmin edilebildi. Raftan makine öğretimi modellerinde değişik çıktılar dengelenir. Ama vahşet ve barış tahminlerinde [ender olaylar] veriler çoğu zaman barışı gösteriyor. Muchlinski, 2001-2014 yıllarındaki sivil savaşlarda 20’de 9’unu bildi.
Literatürde ayrıca örneklemede olmayan tahminlerde kullanılıyor. Bu analizlerde geçmiş olayların nedensellikleri ile gelecektekileri tahmin etmek iki ayrı ama ilgili konu
Ama yakın dönemde hayat kurtaran bu tip modeller zor.
Çatışma süreçleri bir çok aktörün tanımsal olarak “kuralları hiçe sayan yöntemler” ile etkileşiminin ürünü. Bu da “desen tahmin” yapan durumlar için bir kompleksite
Makine öğretimi teknikleri -yapay sinir ağları gibi- doğrusal olmayan ilişkileri yakala sa da, ülkelerin sınırlarının, kendilerinin değişmesi aslında analizin en temel değişkeni öğelerdeki değişimi yakalayamyor. Makro modeller ülkelerin sınırlarının değişmeyeceğini kabul ederek çalışıyorlar
Veri kalitesi de önemli bir engel.
Tahmindeki son gelişmeler ümit verici olsa da, teori ve politik olarak çok önemsenmesine karşı uyarıyoruz. Seçilen yola çok bağımlı süreçlerde ancak özel durumların olay sonrası açıklaması yapılabilir.
Politik çatışmada, büyük datanın teoriden uzak veri parçalama ile mümkün tahminler çıkaracağı ümidi tam yerinde değil. Otomatik veri toplama (sosyal medya vs) ile de düşük olasılıklı çatışma olaylarının kesinlikli yer ve zaman ile tahmini zor.Büyük veri setleri yardımcı olur ama araştırmacılar bu setlerin limitlerini bildiği sürece…
Dolayısıyla insan “süperkestirimcilerin”, piyasaları, otomatik yöntemleri ve uzmanları yenmeleri çok şaşırtıcı değil. Soğuk savaşın sonu, Brexit, Trump’ın seçilmesinde görüldüğü gibi tarihsel kazalar içeriksizleştirilmiş extrapolasyonlarla dalga geçer.
Çok daha dar zaman ve mekanlar için tahminler mümkün. Dolayısıyla bir denge işi.
Data-driven predictions in the science of science by Aaron Clauset, Daniel B. Larremore, Roberta Sinatra
Keşifleri tahmin etme isteği -önceden ne, kim tarafından ne zaman ve nerede- bireysel bilim adamlarından yayıncılara, fonlama ajanslarından işe alma komitelerine kadar herkesin ilgisini çekiyor. Bu makalede “bilimin bilimi” (science of science) incelemesi ile bilimsel keşiflerin tahmin edilebilirliğini inceledik.
Bilimsel keşif süreçlerini ne kadar tahmin edilebilir yaparsak kaynakları o kadar verimli kullanmış oluruz.
Keşifleri tahmin etme ilgisinin 150 yıllık hikayesi var. Filozof Boleslaw Prus (1847-1912) ve Florian Znaniecji. Çalışmalar bize şöyle provakatif bir soru sorduruyor : “Önemli keşifleri ve bulanları sonunda tahmin edebilecek miyiz?”