Word: https://drive.google.com/open?id=0B3RIv3pMNaTdQ0Y0TjQ0UkJJNlk
Petrol analizini belki yarın Serkan yapar ama bir metodoloji olarak petrol fiyat tahminini ikiye ayıralım, trend ve sürpriz etkisi. Trend aslında netleşti, 50-60$. Sürpriz etkisi ise piyasanın ne kadar dengelendiğine göre değişir. Çin ekonomisi kırmızı verir 35$’lar, petrol piyasaları dengelenmiştir veya jeopolitik etkiler 55-65$. Ama bu trendin belirleyicisi ise petrol talebinin senelik 1mv/g artıp artmayacağı. Fiyatların yukarı yönlü belirme riski ise, OPEC toplantısı öncesi şişirilen üretim rakamlarının sürdürülebilir olamayacağının görülmesi ile olur. Bu sebeple Oxford Energy’nin Irak raporunun özeti aşağıda. En iyi ihtimalle üretimi sabit tutarlar gibi bir mesaj var. 1977 yılı İstanbulda Enerji kongresi tarihte, elektrikli araç satışları da rekora devam ediyor. Günün sözü Arktik’te petrol lisansı veren Norveç’e söylenmiş : “Norveç bile bu zenginlikle petrole ağırlık veriyorsa, diğerleri ne yapsın”.
Bilgiler
Çok net analiz – WSJ’den Sarah Kent’in tweeti : “Eğer petrol talebi 1milyon v/g’den daha az artmaya başlarsa, o zaman herkesi kendi canı için savaşırken görürsünüz”
Hindistanda Ashok Leyland, 35 oturaklı, 65 kapasiteli, tek şarj ile 120 km giden “Circuit” isimli elektrikli otobüs üretti. İlk yatırım 22 crore (crore 10 milyon’a eşit) yani 220 milyon rupi=3.3 milyon $, toplam yatırım 500 crore olacak. Otobüsün tanesi 1.5-3.5 crore (225bin $ – 525bin $)
Eski Suudi Enerji bakanı Al-Naimi anılarını yazmış, petrol fiyatlarının 100$ olmasını desteklemeyi hata olarak görüyor. Çünkü yeni yatırımlar çekti. Mevcut durumu 1980’lerin başında Suudilerin piyasayı dengelemeyi kabul etmesine benzetiyor. Mayıs 1983’teki OPEC toplantısında “değişen(swing) üretici” olmasını büyük ama hatalı bulmuş.
Kömür üretiminin her aşamasında, nadir toprak (REE) elementleri ne sahip materyaller çıkıyor. REE üretimi için kömür atıkları kullanımı ABD enerji bakanlığının radarında. REE’de Çin’e bağımlılık yeni araştırmalara yol açıyor
Hindistan lideri Modi’nin Prayas insiyatifleri ile, Almanya benzeri “Make in India” kampanyasında PV üretim kapasitesini 2019’da 5 GW’a çıkarmak için 3.1 milyar $ devlet yardımı planlanıyor. Modi yenilenebilir kapasitesini bugün ki 45 GW’dan 2020’deki 175 GW’a çıkarmayı planlıyor.
Duke enerji’nin Fırtına müdürü (storm director), Matthew kasırgası Güney Carolina’da 115 Duke’e ait trafo ve 284 mil güç kablosu ve 1900 tahta direği yere indirmiş. Fırtınalara karşı dayınıklılık için EEI’ye göre özel yatırımcılar(dağıtım şirketi ++), yatırımlarını 2005’ten beri iki misline çıkararak 52.8 milyar $’a çıkarmışlar.
Norveç, Paris Anlaşmasını ilk onaylayanlardan, anlaşma metnindeki “ambitious effort” Norveçin önerisi. Yazıda ilginç bir soru sorulmuş: “Norveç bile bu zenginlikle gelecekteki petrolü yer altında bırakmayacaksa,kim bırakacak?”. Nature and Youth ve Greenpeace Norveç’e dava açmış, sebep Artikte petrol aranmasına izin vermesi.
İngiliz sayıştayı verilen yenilenebilir garantilerinin 2020’de hane tüketicilere 17 pound daha pahalı elektrik olarak geri döneceğini raporladı. “Levy control framework” ile her sene yenilenebilire ödenecek rakam limitleniyor. Daha önce 7.1 milyar pound olarak öngörülen 2020/2021 limiti artan yenilenebilir üretimi sebebi ile 9.1 milyar pound olabilir.
Gunvor, 2.5 milyon v petrol ve ürünleri ticareti ile Glencore, Trafigura ve Vitol’un arkasından geliyor. FT, Gunvor’un Rus ortağı Timchenko’nun ABD tarafından ambargo uygulanacak kişiler listesine alınması ile hisseleri 1milyar $’a İsveçli ortak Tornqvist’e devretti, sonra Gunvor Tornqvist’e 1 milyar dolar temettü verdi. Gunvor, Rusyadan çıkıp ABD ve batıda aktiviteyi arttırıyor. Houston’da ofis açıp, 500 milyon $’da kredi bulmuş ABD operasyonları için
Fransa 32 yıl içindeki en yüksek fosil yakıtlardan elektrik üretimini yaptı. EdF’in nükleer reaktörlerini inceleme için kapatması ile kömür ve gaz fiyatları 2ye katlandı. 2009’dan beri en yüksek fiyatlar. Kıta fiyatlarını da etkileyecek.
BM’nin FAO örgütü iklim değişikliğinde en kötü senaryoda 2030 yılında 122 milyon insanı aşırı yoksulluğa itebilir.
ABD’de kömür talebi artınca dizel talebi de artıyor, demiryolu ile taşınan en önemli emtia kömür. Başkanlık seçimlerinde neden enerji öncelikli değil gibi? Düşük enerji fiyatlarından
5-9 Ağustos’da 200 Çin balıkçı takası Senkaku(JP)/Diayu(CN) sularına Çin Sahil koruma gemileri ile girdi. Aynı haftasonu Japonya Çin’in bölhedeki petrol platformlarından birine radar koymasını protesto etti. Çinliler şimdi yakın bölgedeki 2 platformda gaz yakmışlar-petrol arama aktivitesi göstergesi. 12 çalışır kuyu var. Japonya protesto etti
İstatistik
Petrol ticaret şirketlerinin Ekim 2017 petrol tahminleri:
- Vitol : 54.99$
- Gunvor: 54.98 $
- Mercuria 58$
Grafik
ABD’de elektrikli araba satışları 3.çeyrekte de artmaya devam etti. Yıldan yıla artış %63. 3.çeyrekte 45000 satış şu ana kadar bir çeyrekte görülen en büyük satış. Tesla 2018 gibi 500,000 araç/yıl satmayı hedefliyor
Katar’ın Asya’ya LNG satışları düşmeye devam ediyor
Rapor Özeti
Can Iraqi oil production surprise again on the upside? Richard Mallinson , The Oxford Institute for Energy Studies
Irak petrol üretimi 0.62 mv/g artarak 2015’te 3.9 mv/g’e ulaştı. Hatta Temmuz, Ağustos 2015’te yıldan yıla artış 1 mv/g ü buldu.
Irak’ı anlamak aslında küresel petrol piyasalarının dengelenmesini anlamak için de önemli. 2015 ve 2016’da önemli büyüme göremesine rağmen 2017 de daha az pozitif bir görünüm var.Hükümetin 2020’deki 6 mvg/g hedefi gerçekleştirilmesi zor
2015 Petrol üretim artışının açıklanması
Irak’ta son 8 yılda çok yatırım yapılmasına rağmen altyapısı kötü durumda olduğundan büyüme gelmiyordu. 2015’te bir kısım altyapı sorunları çözüldü. Güney Basra terminallerine Single Point Mooring Buoys (tek nokta üzeri demirli şamandıra) 2015 artışında önemli rol oynadı. Haziran 2015’te de Basra ağır petrolün ve altyapı sorunları çözülünce diğer bir çok sahada da üretim arttı. Ayrıca KRG (Kurdistan Regional Government)’de de üretim arttı
Basra Ağır’ın Lansmanı
Basra ağırdan önce hafif petrolde Irak kalite sorunları yaşıyordu. Mişrif rezervuarından dolayı API’ler düşüyor (ağır) ve Basra hafif’e göre fiyatlar bir indirimle satılıyordu. Sonunda Bağdat kalite sebepleri ile bu sahaların üretimini sınırladı. Mesela Lukoil’in 0.4 mv/g West Qurna 2.
23.5 API’lik Basra Ağır petrolü ile artık ağır petrol üretimleri bu benchmarktan satılırken, diğerleri de Basra Light’tan 29.7 API’den devam ediyor. Bu yeni durum paket büyüklüğü (2mv) ve rafinericilerin yeni duruma adaptasyonu açısından bir sorundu, fakat beklenenden hızlı büyüme oldu
Bağdat Teknik servis kontratları kapsamındaki borçlarını bu ağır petrol ile IOC(uluslar arası petrol şirketlerine)lere ödeyince, şirketler de petrolü elden çıkarmak için düşük fiyatlara sattılar. Dolayısıyla OSP(önemli terim-Official Selling Price)’yı düşürmesi için Irak’a baskı yaptılar. Dolayısıyla ağır ürün fiyat indirimi ile Asya ve diğer piyasalardaki rafinerilerde daha kolay kabul buldu.
2015’e göre Basra ağır 0.4 mv/g artış sağladı
Kürt İhracatı Arttı
Türkiye’ye yeni boru hattı Aralık 2013’te devreye girdi ama Eylül 2014’e kadar 0.1 mv/g izin verildi(Bağdat tarafından). Nisan 2015’te 0.56 mv/g’e çıktı. 2015’te ortalama 0.49 mv/g ihracat oldu. Tak Tak ve Tawke deki sahalardaki IOC üretim artışlarından geldi bunlar. Yani aslında kuzeydeki ihracat artışı daha önceki engellemelerin azalması sonucu oldu
Yüksek üretim Finansal Sorunları gidermedi
Hem federal hem de KRG kendi finansal krizlerini yaşıyorlar. Son 18 ayda durum daha da kötüleşti.
2016 ilk yarıda, güneyden ihracat 2014’e göre %60 daha az gelir getirdi. Oysa üretim 0.9 mv/g daha yukarıda idi. Üstakış yatırımları 2014’teki 21milyar $’dan 2015’te 13-14 milyar$’a düştü.
Bunun sonucu olarak Irak yatırımları kesti ki, 2016’da kesintiler sonucu yatırım 9 milyar $’a düşecek. Mayıs’ta IMF Irak’a 5.4 milyar $ acil durum kredisi verdi, şartı ise IOC ve servis şirketlerine borcunu temizlemesiydi.
KRG’nin durumu daha da kötü. Ayda 750 milyon$ maaş faturası var,yakın zamanda bunu 500 milyon $’a kadar kestiler. Ayrıca mülteciler var.Bazı tahminlere göre borcu 25 milyar $’a ulaşmış olabilir.
Rapora böre 2016 ilk 5 ayda, KRG’den ihracat 70mv, 2.2 milyar $ gibi(Brent’e göre 8$ indirim ile). KRG 2.3 milyar $ aldı, 630 milyon $’ı isimsiz hükümetlerden borç/ön ödeme. Aslında KRG 540 milyon $ ham petrolden daha az gelir elde etti, çünkü eski borçlarına mahsup edildi.
DNO (Norveç) yatırıma devam etse de, diğer üreticiler geri duruyor.
Irak Petrol Görünümü
Tüm bunlara rağmen 2016 ilk yarıda üretim 0.59 mv/g arttı. Bunun ana sebebi güneyden üretim artışı – Basra ağırın lansmanı ile… Haziran 2016’dan itibaren [bu etki kayboldu] artıl 0.14 mv/g ‘e düştü. Üretim de Ocak 2016’da 4.35 mv/g’e ulaştıktan sonra yerinde saymaya başladı.
Sonrasında ise, KRG’deki boru hattının bombalanması, federal sahalarda 0.15mv/g üretim kapatılması, güney Irakta elektrik sorunları ile 70bin v/g üretim düşüşü ile işler karıştı.
İşleri daha da karıştıran, Irak üretiminde aylık rakamların şişirilmesi oldu ki 0.7 mv/g Kürt üretimi rakamı ekleniyor. Bu üretim verilen rakamın altında. Bu aslında OPEC görüşmeleri ile başladı. Rafineri talebinde de ciddi düşüşler var.
Güneyde Petrol üretimi
Yatırımdan dolayı üretim aynı hızla artmayabilir. IOC’lere yatırımları azaltması istendi, böylelikle yatırım için daha az para harcanarak hükümete daha çok para kalacak. Irak petrol kuyu rakamları neredeyse yarıya düştü (2014 ortasına göre). BP’nin operatör olduğu Rumaila’da düşüş oranı %17 (decline rate) ve mevcut üretim 1.35 mv/g. Sürekli kuyu açılmazsa üretim düşüşü engellenemez
Irak tarafından 2016 ortalama üretim hedefleri de 0.12 mv/g daha düşük. İzin verilen 2.48 milyar $ sadece üretimi devam ettirmek için gerekli yatırım. Rumaila’da bütçe sabitlken diğerlerinde bütçe aşağı revize edildi.
Üretim artışı olan Gazprom’un Badra alanı da var, üretim 2015’teki 30binv/g’den 64bin v/g’e çıktı. Subba’dan 20 bin v/g üretim bekleniyor. Küçük sahalardan da yıl başında EOR ile 0.11 mv/g üretim gelecek ümidi var.
2016 sonu ve 2017’de daha fazla yatırıma izin verilebilir. Fakat borçlar temizlenmeden ve kontratlar daha esnek hale getirilmeden yatırım artışı istenildiği gibi olmaz.
ISP (Integrated South Project) kapsamında, 12.5 mv/g işlenmiş su enjeksiyonu için önemli. Bu üretimi de arttıracak. 2009’da ilk fazın 5mv/g olarak 2013’te devreye girmesi bekleniyordu. Fakat proje gecikti. Exxon KRG’den lisans aldı diye projeden çıkarıldı. Irak yetkilileri de faz 1’in 2020’den önce devreye girmesini zor görüyor
Kuzey Üretimi
Kuzeyde çalışan IOC’ler daha küçükler, ve borç ödemeleri zamanında yapılmaz ise daha dayanıksızlar. Mesela Tak tak’ta Capex düşünce üretim hızla düşüyor (Genel’in yönettiği konsorsiyum). 2015’te 0.12 mv/g üretirken şirkete göre ortalama 80bin v/g, 2018’de de 50-70bin v/g’e üretim düşecek, yatırımlara bağlı olarak.
DNO’nun Tawke sahası 2015’te 0.14 mv/g dü. 2015 2.çeyrekte 0.15 mv/g’e çıktı. Nisan 2016’da 0.12’te düştü. 2016Q1’de 92bin v/g de.
Üzerine 2016Ç1’de Tak tak rezervi 356 mv’e aşağı yönlü revize edildi. Şaikan alanında Keystone rezervi ikiye katlamasına rağmen üretim hedefi 0.1mv/g’e ulaşamayarak 40binv/g’de kaldı. Taqa ise Atrush’da 2016 sonunda 30bin v/g üretim planlarken, 2017ye gecikebilir.
Bunlar ve Bağdat’ın başka alanlardan Kürt boru ağına akışları engellemesi, geçen sene ki 0.8 mv/g üretimden 0.6mv/g’ün biraz üzerine getirdi. İhracatı sağlayabilmek için iç piyasa ve rafinerilere tedariki azalttı. Federal hükümetin izin verdiği sahalarda Kürt boru ağına 0.15mv/g verebiliyor ama gerçekleşme bunun altında. Bai Hassan South ile birlikte 0.2 mv/g üretime çıkılabilir.
Ama federal alanlardan üretim kısa dönemli bir anlaşma ile oldu, uzun dönemli değil. KRG şu anda IOC’lere daha az çekici geliyor. Gerçi ödemelerini daha düzenli yapıyor. Çok borçlu olması büyük problem.
Sonuç
2016 başından beri üretim sabit. Güneydeki artan üretim kuzeydeki sorunlarla birbirini götürdü. 2017’de ise güneydeki büyük sahalarda da yapılmayan yatırımdan dolayı üretim düşüşleri olabilir. Yüksek fiyatlar Irak hükümetinin IOC’lere daha cömert yatırım bütçesi vermesini sağlar ama yeni üretim gelişi çok küçük ihtimal. Güneyse denizsuyu işleme tesisi büyük saha üretim artışları için önemli. KRGnin yıldızı da çok parlak değil. Yani gelecekte büyüme bir süre zor
Tarih
Dünya Enerji Konferansı, 19 Eylül 1977’de İstanbul’da yapılmıştı. 20 Eylül 1977- Milliyet sayfa1 ve 6
