En ilginç grafiklerden biri kişi başı kömür tüketimi ve onun değişimi… Grafiğin bir mesajı krizlerde kömür düşüyor ama krizden sonra geri geliyor. Fakat eski seviyeyi bulamıyor. İkinci mesaj da kişi başı kömür tüketimi zaten düşüyormuş. (Coal 1850-2017 grafiği)
Makalenin devamında kömürden çıkış ile ilgili ilginç bir tartışma var. İngiltere bugün kömürsüz olmakla övündüğü saatleri söylüyor ama İngiltere’nin kömür kullanımından çıkması 100 yılı bulmuş olacak. Ortalama olarak enerjideki kömür oranının en yüksek payından tamamen kömürden çıkılması 76 yıl sürüyor(s.51). Eğer Çin’in 2013’te kömür tüketiminde zirve yaptığı düşünülürse en az 38 sene daha mevcut durumla devam eder gibi.(business-as-usual). Tabii ki politikalar önemli.
Gelir grubuna göre enerji karışımı
Kömür tüketimi, empirik verilere göre ters bir U şeklinde enerji karışımında yer alıyor. Yani gelir belirli bir seviyeye gelinceye kadar artıyor. Hesaba göre bu gelir seviyesi 9600$/kişi. Ardından da düşüyor. Kömürden tam çıkış(azalma) ise 35000-39000$
Peki ülkeler bazında durum ne?
ülkelerin kömürden uzaklaşma hızları
Yukarıdaki tabloda ise hangi ülkelerin kömürden hangi hızla çıktıkları var. 5er yıllık periyotlar göze çarpıyor. Dikkat edilirse bir çok ülkede kömürün yerini doğal gaz alıyor.
STEPS: Bugün ki politikaların devamı ve Covid 2021’de kontrol altında. Küresel enerji talebi 2023’de kriz öncesine dönüyor. 20 yıl boyunca elektrikteki büyümenin %90’ı yenilenebilirden, ve büyük pay güneşte. 2040’da kömürün payı ilk defa %20’nin altına düşüyor
DRS: Geciken toparlanma senaryosu: Kürese ekonomi 2023’e kadar kriz öncesine dönemez, enerji talebi de 2025’te ancak dönebilir. Petrol talebi 100 mv/g de platoya gelir. Ama davranışsal değişiklikler de olmuştur
Bu iki senaryoda 2008-2009A göre emisyonlar daha yavaş artmaktadır.
SDS(Paris senaryosu): IEA’in önerdiği Sürdürülebilir toparlanma planı ile 2019’da CO2 emisyonları pik yapmıştır. 2030’da emisyonlar STEP’e göre 10 Gt daha düşük. 2070’de tüm dünya sıfır emisyonda
NZE2050: Net sıfır emisyonlar 2050 senaryosu ve gelecek 10 yıl kritik, neler yapılmalı? 2050’de tüm ekonomiler sıfır emisyonda
2020:
2020de enerji talebi %5 düştü. daha önce sadece dünya savaşları ve büyük bunalı bu sonucu doğurdu
petrol talebi %8
kömür talebi %7 düştü
emisyonlardaki düşüş %7.
2020’de enerji yatırımlarında %18 düşüş olacak
8 ana tema
1.Pandemic bitmekten uzak ve çok belirsizlik var
En kötü kömür etkilenecek, hiçbir zaman kriz öncesine dönemeyecek Çin’in enerji talebi DRS senaryosunda STEPS’in yarısı hızında artacak
2.Bugünki politikalar emisyonlarda önemli bir kırılma göstermiyor ama daha sürdürülebilir bir kalkınma mümkün
Belki buradaki en önemli mesaj, düşük ekonomik büyüme bir düşük emisyon stratejisi değil kutusu. Enerji sektöründe ihtiyaç olan yapısal değişim çok büyük bir yatırım istiyor. Daha verimli ve temiz bir yapıya ihtiyaç var ve bu yüksek büyüme ve düşük emisyon ile sağlanabilir
3.Güç yenilenebilirde ve güneş yeni kral
STEPS’de bile 2030’a kadar güneş %12 büyüyor ortalamada. Kömür payı %37’den %28’e düşüyor
SDS’de güneş+rüzgar oranı %8’den 2030’da %30’a çıkıyor. Yeni güneş projeleri Avrupa’da 30-40$/MWh, Çin-Hindistan’da 20-40$/Mwh
4. Daha fazla elektriğe bağımlıyız ama zayıf şebekeler kırılganlık olabilir.
Elektrikteki talep düşüşü %2 oldu, enerjide %5’yi. Bugün tüm talepte %20 olan elektrik oranı 2040’da TFC’de %24 olur. SDS’De %31. Fakat ek 2 milyon km iletim, 14 milyon km dağıtım hattı gerekir
5. Pandemi tüketici davranışında çok daha büyük bir değişime sebep olabilir.
Davranış değişiklikleri havayolu sektöründe uzun dönemli bir düşüşe sebep olur. Bugün havayolu, talebin %7si. İş seyahatlerinde %25, kişisel seyahatlerde de %10 düşüş olur. Bu da 2030’a 0.7 mv/g talebi düşürür
6. Düşük fiyatlar enerji güvenliği ve sürdürülebilirlik için karışık bir hediye
Covid sebebiyle 2020’de 2019’a göre hanelerin ve şirketlerin enerji harcamaları 1.3 trilyon $ daha düşük
Bazı ana petrol üreticileri için kalkınma modelinde yeni bir arayış sinyali ama yeterli fonlar yok.
Düşük fiyatlar sebebi ile yıllık enerji yoğunluğu %2.4 yıllık düşüşten %2 yıllık düşüşe geçer. Yani birim ekonomik çıktı için enerji tüketiminde bir düşüş demektir. Enerji verimliliği yatırımlarında geri dönüş süreleri binalarda %20-40 artar. Ulaştırmada da %20-30.
7. Bu en kırılganı cezalandıran bir kriz
2020 sonunda 110 milyondan fazla insan için elektrik bağlantısı daha zor olacak ve önemli bir kısmı modern olmayan enerji kaynaklarına geri dönecek
Eğer DRS olura bu rakam 240 milyon insan da temiz pişirme imkânlarını bulamayacak
Afrika en kötü etkilenen bölge olacak
Afrika’daki önemli petrol ve gaz üreticilerinin gelirleri %75 düştü. 2020’de 2019’a göre
Ve uzun dönemli 2030’a gelirler de %30 daha düşük. Ayrıca borç bulma maliyeti 2020 ortasında Sahra altında %2 daha yüksekti
8. Covid petrol ve gaz sektöründeki ikilemleri arttırdı
LNG’de rekor yatırımların olduğu 2019’dan sonra 2020’de hiç bir proje yeşil ışık alamadı.
9. Artan temiz enerji politikaları ve yatırımları 2019’u enerji emisyonlarında pik yıl yapabilir.
IEA’in önerdiği Sürdürülebilir Toparlanma Planı 2021-2023 arasında 1 trilyon $ yatırım demek
Bunun %40’u verimlilik, 1/3 temiz enerji üretmi ve şebekeler, kalanı nihai tüketimde elektriklendirme vs. Bu plan yapılırsa küresel GDP 2023’te %3.5 daha yüksek olacak. 9 milyon ek istihdam ki, covid dolayısıyla 6 milyon iş risk altındaydı.
10. Bugün ki enerji altyapısı ile küresel sıcaklıklar 1.65 C artacak.
Burada da 2030’da küresel enerji emisyonları 26.5 GT, 2050’de 10 Gt’a 2070’de de 0’a düşüyor.
11. Gelecek 10 yılda,SDS senaryosuna göre, hava kirliliği covid’den daha düşük bir seviyeye inecek
2020 Nisan’da Avrupa’da NOx seviyeleri yıldan yıla %40 daha düşüktü. Partiküller de %10 daha düşüktü.
12. Gazlar enerji dönüşümünde pivot rolde ama açık rol ve iş modelleri arayışı devam ediyor
Gelişmiş ekonomilerde doğalgaz talep artışı 2040’da düşüşe geçiyor. Çünkü kömür yerine gaz imkanları kalmıyor. Fakat Çin ve Hindistan gibi ülkelerde bu devam ediyor.
Metan emisyonları 2019’da toplam sera gazı emisyonlarının %20siydi. Antropojenik metan emisyonlarının en önemli kaynağı tarım sektörü. Enerji ikinci. Avrupa Uzay Ajansı’nın Sentinel 5P uydusu 5.5 kmx7km alanda metan emisyonlarını uzaydan görüyor. Limit de 5 ton/saat
13. Enerji dönüşümü devletlerin eylemlerine bağlı, yatırımların %70’i özel sektörden gelecek
KİT’ler tüm yatırımların (küresel enerji) %35 ini yapıyor. Gelişmekte olan ülkelerde şebeke yatırımlarının %90’ı. Geçtiğimiz yıllarda her yıl 1.6 trilyon $ enerji tedarik altyapısı yatırımı yapıldı. 2020’de bu 1.3 trilyon $’a düştü. Bunun 2 trilyon $’a çıkması lazım
Bankalara, tahvil piyasalarına, altyapı fonlarına daha çok iş düşüyor
14. 2050 veya öncesi için net-sıfır emisyon sözleri çok önemli hatta SDS için hayati, 2050’de net sıfır emisyona erişmek dramatik bir ek itiş istiyor
Çelik ve çimento da emisyonları düşüren teknolojilerin tam kapasite demonstrasyonları yapılmadı ya da tam ticari değil. SDS yani Paris için bu teknolojilerin 2 misli hızla devreye girmesi gerekiyor.
15. NZE2050 senaryosu için gerekli emisyon hızı ve boyutu için davranışsal değişiklikler çok önemli
2030 yılındaki NZE2050 senaryosu için davranışsal emisyon düşüşlerinin yarısı yol taşımacılığından geliyor. Ortalama yol trafiği hızının %7 azaltılması, %25’i ise 6 saat ve üzeri uçuş yerine video konferans kullanma gibi ikamelerden, düşük karbonlu tren seyahati vs gelmektedir.
16. Enerji dönüşümleri güvenli değilse hızlı da değildir
Bir çok politika değişimi gerekiyor ve basit/tekil bir çözüm yok. Elektrikte de yeni riskler doğuyor, esneklik ihtiyacı, dayanıklı elektrik şebekeleri gibi. Birçok ülkede teknolojik dönüşüm kurumsal ve düzenleyici değişimden daha hızlı. Bu da sistemi sibergüvenlik ve kişisel veri risklerine kırılgan hale getiriyor.
Petrol ve gaz üreticilerinin gelirlerindeki düşüş, piyasa oynaklığı ve kırılganlığı ile sonuçlanabilir.
Enerji teknolojileri için kritik mineraller de önemli bir zorluk. Lityum, kobalt, nikel yanında elektrikli araba ve türbinlerde kullanılan neodymium gibi nadir toprak elementlerinin(NTE) yeterliliği de önemli. Temiz enerji teknolojileri fosil yakıtlara göre daha çok mineral talep edebilir. Jeopolitik çekinceler de var Kongo (DRC) kobalt üretiminin %70’i, Çin NTE zincirinin %85-90’ından sorumlu
