Haftaya başlarken Serkan Şahin’in petrol yorumu
“Bugunun yorumunda OPEC anlasmasinin arkasindaki bazi dengeleri anlatmaya calisacagim. OPEC Anlasmasi’nin ve belki de petrol piyasasinin en onemli motivasyonu Suudi Arabistan’in Iran’a pazar payi kaptirmak istememesi. 2016 Kasim sonunda bu anlasmaya yanasmis olmasinin arkasindaki bence en onemli neden Suudi Arabistan’in Iran’in uretimini 2016’daki hizla artirmasinin sonunun geldigini dusunmesi var. Bu konuda en cok guvendikleri kisim da Iran’in yabanci sirketleri ulkede yatirima ikna edebilecek ya da bu yatirimlara olanak saglayacak ortamin olusmayacagina olan inanclari. Bu sahalar yasli sahalar oldugu icin ek EOR yatirimlari olmadan uretimi artirma ihtimalleri yok. Yeni gelistirilen sahalarda da Iran’in elindeki teknolojik ve finansman imkanlarin sonuna gelinmis durumda. Iran icin 2016 son ceyreginden bu yana tek secenek uluslararasi sirketleri ulkeye sokup bu sahalari gelistirmelerini saglamasi.
Burada Suudi Arabistan’in gonlune su doken gelisme Trump’in ABD Baskani secilmesi. Cok da sakli gizli olmayan bir sekilde Rusya ile Trump arasinda bir uzlasi ve anlasma oldugu daha secim kampanyalari varken belliydi. Rusya’nin Trump’in secilmesine karsilik Trump’tan bazi beklentileri olacagi belli. Bizi ilgilendiren kismi ise Iran uzerine yaptirimlarin farkli kisvelerde tekrar uygulanmaya baslanmasi. Suudi Arabistan ve Rusya arasindaki uretim anlasmasinda yasanan uyumun da bu denkleme dayandigini dusunuyuroum. Suudi Arabistan kendi icerisinde uretime yatirim yapabilecek durumda degil ve mevcut uretim kapasitelerinin ust limitinde. Mecburen dusecek petrol uretimi oncesi bunu piyasanin iyiligine bir hamle olarak ortaya koymasi Iran ve Rusya’yi uzlasmaz bir konuma oturtarak zor durumda birakacagindan iki ulke icin de anlasmaya yanasmamak bir opsiyon degildi. Iran, Rusya ile olan yakinlasmasina ve Rusya’nin Trump uzerindeki etkisine guvenerek onunde bir engel cikmayacagini dusunerek kendi uretimine bir sinir koyulmama sartiyla bu anlasmayi destekledi. Ancak bence atladiklari en onemli nokta su ki Iran, bir yandan Rusya’ya yaklasirken bir yandan ABD ile Suriye’de Avrupa ile kendi sahalarinin gelistirilmesi ve pazarlanmasi konularinda ortakliklarda cesur davranmasinin Rusya’nin gozunden kacacagini zannetti. Rusya ise Turkiye ile kotulesen iliskilerinin duzeltilmesinin kendi menfaatlerine daha uygun olacagini farkedince Iran’i bir kenara itti ancak Iran ile olan bu yakinligi kullanarak Iran’i anlasmaya ikna etmeyi de basardi. Iran ise Rusya’nin bu rahatsizliklarinin farkina varinca Rusya ile durumu duzeltmek ve olasi bir ABD yaptirimindan kurtulmak icin Halep’teki savasin bitmesi icin Rusya tarafinda yer alir gibi gorunmeyi uygun gordu.
Her ne kadar Rusya ile Iran arasinda sorun yokmus gibi gorunse de Iran’in petrol uretiminin artmasi Rusya’nin hem yerli hem de uluslararasi petrol uretim yatirimlarindaki en buyuk tehdit. Urals petrolunun Akdeniz piyasasindaki en buyuk rakibi olan Iran petrolleri, diger yandan da Rusya’nin Venezuela petrolunu Hindistan’daki Rosneft rafinerilerinde islemesinin karliligi onundeki en buyuk sorun. Iran petrolunun piyasadan cekilmesi en cok Rusya’yi rahatlatacak bir hamle. Her ne kadar Iran denince akla ilk Suudi Arabistan gelse de Suudi Arabistan’in Iran petrolu ile ilgili bir pazar payi endisesi yok. Onlarin asil endisesi petrol gelirleri ile Iran’in bolgede Sii varligi arkasindaki gucunu artirmasi tehdidi.
OPEC anlasmasi sonrasi Irak ihracat kapasitesi nedeniyle uretim artiriminda bir yavaslamaya yasayacak. Basra Light piyasadaki payini artirma konusunda ciddi sorunlara yasayacak gibi. Bu durumda Rusya, Turkiye ile olan yakin iliskilerini ve Suriye ve Irak’taki Isid varligini bitiren taraf olarak bolgedeki Rus operatorlerine ek bir statu saglayabilir ve Irak’in ihracat kapasite artirimlarinda da soz sahibi konuma gecebilir. Bolgedeki uretimde Avrupali ureticilerin zaten eskisi kadar gucu kalmadi. ABD’li operatorler de ABD’nin bolgedeki zayiflamasindan ciddi sekilde etkilenecek. Rus ve Cinli operatorler ile Uzak Dogulu operatorlerin bolgede artan etkisi bir suredir bence cok bariz bir hale geldi. OPEC anlasmasi sonrasi Suudi Arabistan’in beklentisi Rus petrolunun Iran ve Irak petrollerinin piyasadan cekilmesi ile Akdeniz’e yonelmesi, Suudi petrolunun Cin, Hindistan ve Uzak Dogu’da payini artirmasi, geriye kalan petrol uretim kapasitesinin islenmis urun olarak Avrupa’ya gitmesi. Rusya’nin uretim kesintisi olarak lanse ettigi hareket bence ham petrole daha az kondensat karistirmak olarak gerceklesecek. Bu durumda Bati rotasindan ihrac edilen Rus petrolunde fiziki olarak bir dusus gorecegiz demektir. Simdiye kadar Suudi Arabistan, Irak ve Birlesik Arap Emirlikleri de Avrupa’ya gonderilecek kargolarda kisinti yapilacagini acikladi. Bu da ABD petrolunun Avrupa’ya gitmesi icin Atlantik arbitrajini makul bir seviyeye getirecektir. Venezuela petrolu ile beraber Avrupa’ya gidecek ABD petrolu Avrupali rafineriler icin istemeseler de en iyi secenek olarak kalacak. Bu da ABD’li ureticilerin ihtiyac duydugu can simidini onlara uzatmis olur ve boylece Trump, Rusya ve Suudi Arabistan arasindaki uclu ittifak icin planlanan senaryo gerceklesir.
ABD’li ureticiler uretimi yasadiklari finansal buhrandan kurtaracak bir seviyeye cekecek bir ortami bulacaklar ancak 2014 oncesinden seviyelere gelme ihtimalleri tamamen Kanada petrolunun ABD’ye akisi kapasitesine bagli. ABD bu kapasite artisini bir an once saglamazsa Kanada, ABD disi ihracat rotalarina yonelebilir ki bur durumda bazi planlar cok ciddi zedelenir. Bunun olusmasina musade etmeyeceklerini dusunuyorum. Ayrica Kanada petrolu operasyonel maliyetleri sebebiyle ABD gibi bir garanti aliciyi uluslararasi piyasaya acilmaya tercih edeceklerdir. Hindistan ve Uzak Dogu Asya’da beklenen petrokimya talebi artisi ABD dogalgaz sivilari ve kondensat icin bir kurtulus olacagindan bence ABD’de olusacak toparlanma karsimiza petrol uretimi olarak cikmayacak. Bu da yeni bir fiyat krizi yasanmasini engelleyecek.
Peki ya Trump’in gelmesinden rahatsiz olanlar Trump’in Baskanlik yemini etmesini Ocak’a kadar engelleyebilirse? Ya da Trump Rusya ile olan anlasmasina sadik kalmazsa? Bunlari baska bir gunde kounsuruz.”
“Buradaki gorusler tamamen yazarin kendi gorusleri olup Thomson Reuters ve bagli kuruluslari kesinlikle baglamaz ve goruslerini yansitmaz.”