Day: July 3, 2018

Tam da Glencore’u kuran Marc Rich’in hayat hikayesini okurken Glencore hisseleri ABD adalet bakanlığı soruşturması ile %13 düştü. Kongo ve Dan Gertler uzun süredir gündemdeydi. Almanya sanayisi hükümetten yeni teknolojiler için hammadde stratejisi istedi. Japonlar kömürden sonra gaz ticaretine de giriyor. Suudi, körfez ve Rusya üretimi artışta. Almanya’da çatlatma ile üretim tekrar canlanabilir mi? Avrupa’da açık sulara girmeyin, sadece %40’ı temiz. Fransa da 4 reaktör tekrar üretime giriyor. Texas’ta rezerv kapasite daralmış iken, elektrik piyasasında hareketli günler bekleniyor. Takip ettiğim akademik bültenlerden gelen bu hafta yayınlanan makale, doktora tezleri, raporların listesi aşağıda.

Özetler

Japon Jera, kömürden sonra EDF’in LNG ticaret kısmını da aldı. Hem kömür hem LNG ticaretinde çok güçlü bir ekip kurdu. JERA Ticaret’in 1/3ü EDF Ticaretin elinde. Japonların geleneksel sağlamcı kültürü ile Fransızların agresif ticaret kültürü harakiri ile bitmez inş.

Texas elektrik talebinde bu sene tüm zamanların rekoru 72756 MW bekleniyor. Acil durumlarda OCN (işletme durum bildirimleri) yayınlıyor. Toplam 4273 MW kömür santrali devreden çıkınca kapasite marjı referans marj olan %13.75’in altına %11’e düşecek gibi.

OPEC ülkeleri Reuters anketine göre Haziran’da 320,000 v/g daha çok üretim yaparak 32.32 mv/g üretim yaptı. Suudi Arabistan’da rekor üretimi olan 10.72 mv/g’ün çok yakınında 10.7 mv/g. OPEC’in 2018 üretim hedefi 32.78 mv/g.

Artan petrol fiyatları ile körfezdeki Arap ülkeleri borç piyasalarından çekiliyor, gelirler arttı. Ilk yarıda körfezdeki Arap ülkeleri 6 milyar$ borç alırken, ABD enerji şirketleri 74.3 milyar $ borç aldı. Önümüzdeki 5-10 yılda, Suudi, Kuveyt ve BAE 600 milyar$’ı enerji projelerine harcayacak

Dünyanın en büyük enerji ticaret şirketlerinden Glencore hisseleri, ABD adalet bakanlığından gelen mahkeme çağrısı ile %13 düştü. Nijerya, Kongo ve Venezüella’da son 10 yıldaki işlemlerden sorguya çekilecek. Kongo deyince akla Dan Gertler geliyor tabi.

Avrupa çevre ajansı (EEA)’ya göre Avrupa’daki yüzey sularının incelenenlerinin %40’ı sadece temiz. Su durumu raporu burada. Bilmeyenlere genel kural Avrupa’da “ay su ne güzel” yapmayın

Almanya’nın 90 bcm yıllık gaz tüketimine göre 7.3 bcm gaz üretimi var. Çatlatma yasaklanmıştı ama geçici, 2021’de karar değişebilir. 1960’dan beri Almanya’da 350 geleneksel çatlatma yapılmış. Meclisin kuracağı uzman paneli test kuyularına izin verebilirmiş.

ABD petrol stokları 5 yılın ortalamasının %3.6 altına düştü, sebep artan ABD petrol ihracatı ve rafinerilerin artan ham petrol talepleri. Kanada Syncrude üretimi de geçen ay ansızın kapanmıştı.

Fransız nükleer kapasitesinde 4 reaktör geri geliyor. Biri 3 yıldır çalışmıyordu. Emre amadelikte 2017’den beri iyileşti. Rüzgar yıldan yıla üretim düşüşünde, hidrolar da Kuzey Avrupa’da iyi durumda değil. Avrupa komisyonu da Eurofer’in gazıyla %25 ithalat vergisi uygulayabilir.

Alman sanayi federasyon BDI, hükümetten gelecek teknolojileri için ham madde stratejisi belirlemesini istedi. BGR’de kobalt arzında 2020’lerde sorun görüyor. Havayolu lobisi ise AB ETS-emisyon sisteminde çıkmak istiyor. Ionity 350 kW’lık süper şarj istasyonu açtı.

300$’lık scooter Bird yatırımcılardan 418 milyon $ topladı. 2milyar $’da değeri

Akademik

Petrol fiyatlarının İspanya benzin fiyatlarına etkisi (Doktora Tezi)

Avustralya elektrik piyasası (NEM)’de yenilenebilir ve depolama ile oyun teoris bazlı analizi (Doktora tezi)

Dağıtık enerji sistemleri için dağıtık kontrol, alınan dersler (Makale)

Elektrik depolama ile doğalgaz arz kesintilerini azaltmak (Makale)

Elektrikli arabadan şebekeye entegrasyonda fiyat tabanlı piyasa (Makale)

Kitap bölümü – Enerjinin Geleceği (kitap)

Grafikler

Morgan Stanley Brent petrol fiyat tahmini yükseltti (Christopher Johnson)

Londra’da UBS’in düzenlediği Benchmark Minerals etkinliğinde elektrikli arabalar ve depolama konusunda ilginç konuşmalar olmuştu. Etkinliğe katılan FGE’den Cüneyt Kazokoğlu kendi aldığı notların bir kısmını benle de bölüştü. Yayınlamam için de izin verdi:

Geçtiğimiz haftalarda büyük bir yatırım bankasının düzenlediği elektrikli arabalar ve akü trendleri etkinliğine katıldım. İşim petrol, özelde de değişen enerji ve petrol talebi odaklı olduğu için bu konular benim için çok önemli. Bankanın kendi öngörülerinden ziyade iki farklı oturumda öğrendiğim ve bu konularla ilgilenenlere faydası olacağına inandığım birkaç noktayı kısaca paylaşmak istiyorum.

Tony Seba
Tony Seba ismini duyanlar ya da kendisini takip edenler radikal öngörüleri hakkında bilgi sahibidirler. Bundan neredeyse 10 yıl sonra, 2030’da bütün ulaşım sektörünün baştan aşağı değişeceği, toplu taşımanın kalkıp sadece otonom ve elektrikli arabalarla seyahat edeceğimiz vb öngörülerden,araba sektöründeki kırılmayı mütemadiyen cep telefonu sektörü ile karşılaştırması gibi mantıksız bulduğum bir sürü yorumu var.

Fakat Seba’nın değeri, öngörülerinden ziyade gidişatı nasıl okuduğu, düşünme şekli.

Seba kırılmaların (disruption) teknolojilerin birbirleri ile yakınlaşıp birleştiği anlarda gerçekleştiğini söylüyor. Misal akıllı telefonlarda birbirinden bağımsız 5 teknolojinin gelişip kesiştiği yerde pazarda kırılmanın gerçekleştiğini vurguluyor. Bu 5 teknoloji

• Veri depolama
• Dijital fotoğraf
• İnternet hızı
• Dokunmatik ekran
• Lı-ion aküler

Bu kırılma için önemli olan bir detay da sadece 1 firmanın başarılı olmasının yetmesi, yani örneğin Apple’ın iPhone’u çıkarması bütün telefon dünyasını baştan aşağı yeniden tasarladı.

Gelelim bizim konuya. Ulaşımda Seba 3 teknolojinin şu anda birbirlerine yaklaştığını ve birleştikleri noktada kırılmanın gerçekleşeceğini söylüyor. Bu 3 teknoloji

• Talep bazlı ulaşım (UBER vs gibi platformlar)
• Otonom araçlar
• Elektrik arabalar

Seba’nın bu trend eğrileri doğru olabilir, fakat çıkarımları çok radikal. Seba 2020-2025 arasında elektrikli arabaların işletme maliyetlerinin içten patlamalı motorlu araçlara oranla 10 kat ucuz olacağını ve bu nedenle filo operatörleri tarafından tercih edileceklerini iddia ediyor.

Otonom araba geliştirici Waymo firmasını “otomobilin Apple”ı olarak niteliyor ve sadece onların başarılı olmasının dahi bütün endüstriyi değiştireceğini belirtiyor.

Bütün bunların sonucu olarak 2030 yılında ABD’de kişisel ulaşımın %95’inin otonom ve elektrikli arabalarla yapılacağı, toplu taşım diye birşey kalmayacağı vs. gibi iddiaları var.

Dediğim gibi, Seba’nın öngörüleri ve verdiği yıllara fazla takılmamak, fakat düşünce sistematiğini anlamak önemli.

Benchmark Mınerals İntelligence
Benchmark Minerals nispeten yeni kurulmuş ve akü teknolojilerinin giderek yükselen dalgasında sörf yapan bir firma. Lithium-ion aküler hakkında analiz ve hammadde fiyatlaması yapıyor.

Önemli noktalar:
Otomobil tipi toptan alıcılar için li-ion akü fiyatları 2014’te 280$/kWs’ten şimdi 120-130$/kWs’e düşmüş durumda.

Tesla’nın da kullandığı 18650 tip silindir akülerde enerji yoğunluğu 1992’de 200 Ws/litre’den 2002’de 420 Ws/litre’ye, 2012’de 600 Ws/litre’ye ve 2018’de de 770 Ws/litre’ye inmiş durumda. Burada önemli bir nokta, bu tip akülerdeki fizyolojik 800 Ws/litre sınırı.

Fakat bu demek değil ki yolun sonuna geldik. Bundan sonraki verimlilik, akü takımı ve yazılım teknolojisindeki gelişmeler ile sağlanacak ve anladığım kadarıyla daha bayağı potansiyel mevcut.

Tesla’nın iki büyük avantajı var. Birincisi NCA tipi akü (Nikel-Kobalt-Aluminyum oksit) kullanması. İkincisi ise kendi yazılımlarını yapmaları. Özellikle bu ikinci nokta, yani software bağımsızlığı çok önemli. Buna mukabil çoğu diğer otomobil markası NCM (Nikel-Kobalt-Magnezyum) akü kullanıyor ve yazılımları da akü üreticilerinden vs alıyor.

Bu arada herkes otomobil sektörüne bakarken, asıl büyük potansiyeli enerji depolama sektöründe bekliyorlar. Çünkü akü temelli bir elektrik depolama tesisi 3-8 ay içinde kurulurken, otomobil endüstrisinde bir model devri 4-6 yıl alıyor.

Akü fiyatlarının 2020’de 100$/kWs’e düşmesini beklemiyorlar, çünkü hammadde fiyatlarındaki artış (bilhassa lithium ve kobalt) yüksek olacak. Bu fiyatları ittiren talep neticesinde kobalt pazarında 2022’den itibaren arz eksiği bekleniyor.

2023’te Çin (%53), Avrupa (%17) ve Kuzey Amerika (%14) lithium-ion akü üretiminin an amerkezleri olacaklar.